này chính là để sửa soạn cho tôi một nghệ thuật cao hơn. Nếu tôi có đủ tài
để viết cái tác phẩm lớn của đời tôi, nó sẽ được hàng chục triệu người đọc
chứ không phải chỉ vì vài ba nghìn người như trước
Chiều chiều, các anh, các chị Thổ ở các lán chung quanh đến lán
chúng tôi nói chuyện hay đọc báo. Tôi càng có dịp hiểu trình độ hiểu biết,
lời ăn tiếng nói, cách làm ăn và những băn khoăn, mong muốn của họ hơn.
Dựa vào đấy, tôi uốn nắn lời văn và tìm ra những đầu đề viết. Nói được một
điều thiết thực, đăng được một cái tin làm người ta phải kể lại với nhau,
làm được những câu ca dao thật mộc mạc nhưng không đến nỗi thành vè,
viết được một bài thật ít lời nhưng vẫn đủ ý và đọc lên đàn bà, trẻ con nghe
cũng hiểu, tôi cũng thấy sung sướng như viết được một truyện ngắn chính
tôi ưng ý. Đôi lúc, anh em và chúng tôi cùng lo rằng lối viết như vậy có thể
làm hỏng lối văn tiểu thuyết đã có ít nhiều người thích của tôi. Nhưng số
người đọc tờ báo nhỏ của chúng tôi cứ mỗi ngày một tăng lên. Các bạn
tuyên truyền, các cán bộ cho biết nó rất hợp với đồng bào ở trên này.
Những bạn đọc mới của tôi có đến bốn, năm nghìn. Bốn, năm nghìn người
này ít ra cũng đọc hay nói lại cho bốn, năm nghìn người khác nghe. Làm
sao có thể nói được rằng hàng vạn độc giả trực tiếp lẫn gián tiếp mới này
không đáng cho tôi chú ý bằng bốn, năm nghìn người đọc những tiểu
thuyết của tôi ngày trước. Lúc nào tôi cũng rất băn khoăn về ảnh hưởng
những tác phẩm cũ của tôi. Bây giờ đây, tôi thấy yên lòng về những bài cỏn
con của tôi hơn. Nó chẳng nói được những điều gì sâu sắc lắm đâu. Nhưng
nó làm cho người đọc hiểu biết hơn, tin tưởng vào cuộc kháng chiến của ta
hơn; nó đẩy họ cũng hăng hái giúp ích cho cuộc kháng chiến của toàn dân
và gợi cho họ những việc họ có thể làm để giúp ích cho kháng chiến. Tôi
chỉ mong có thế.
Ngoài thì giờ viết báo, tôi đọc sách. Chúng tôi tổ chức những lớp học
trong nhóm anh em cùng trình độ và mở những lớp huấn luyện cho anh em
trình độ kém ở "cơ quan ấn". Buổi tối, ngồi bên bếp lửa, tôi dùng lối hỏi
chuyện, giảng những điều thường thức về địa dư, lịch sử, chính trị... cho
