khả năng của mình, thì ta sẽ không phải quan tâm, lo lắng đến nhiều điều
khác.
Khi tiếp tục quán sát, tiếp tục biết như thế, chúng ta sẽ nhận thấy
rằng chẳng có vấn đề gì to tát đang xảy ra. Chỉ là vấn đề của sinh, trụ, và
diệt. Chúng ta không cần phải phán đoán tốt, xấu. Nếu chúng ta chỉ quán
sát theo cách đó thì tâm ta sẽ thật nhẹ nhàng. Nhưng nếu ta vướng vào
những vấn đề tốt, xấu, ngã và những điều như thế, thì muôn vàn khổ đau
sẽ xuất hiện. Bao uế nhiễm sẽ phát sinh khiến tâm ta trĩu nặng, xáo trộn,
bực tức. Vì vậy, chúng ta phải dừng lại và quán sát, dừng lại và đào sâu
vào nội tâm. Nó giống như nước bị đám bèo che phủ. Khi gạt đám bèo
sang một bên, chúng ta nhìn thấy nước ở dưới thật trong trẻo.
Khi quán sát tâm, chúng ta cần phải gạt nó sang một bên, dừng nó
lại: dừng nghĩ suy, dừng phán đoán tốt hay xấu, dừng tất cả lại. Chúng ta
không thể phán đoán tất cả. Chỉ cần tiếp tục quan sát, tiếp tục biết. Khi
tâm trở nên yên tĩnh, ta sẽ thấy rằng không có gì ở đó cả. Mọi thứ đều
lắng đọng. Mọi thứ đều dừng bặt từ bên trong. Nhưng khi ta bắt đầu
phán đoán – ngay trong tĩnh lặng – tâm sẽ bắt đầu vận hành. Khi điều đó
xảy ra, nếu chúng ta không biết buông ngay, thì sóng gió sẽ nổi lên.
Chúng sẽ tấn công tâm, khiến tâm loạn động, không thể kiềm chế nổi.
Tâm loạn động bao gồm tham ái cũng như nhiễm ô, vì avijjà(vô minh) là
gốc rễ của nó.
Chướng ngại lớn của tâm là tưởng uẩn hay sự phán đoán, đặt tên.
Nếu ta không nhận biết sự sanh, diệt củatưởng thì tâm phán đoán sẽ phát
sinh. Tưởng là kẻ chủ mưu trong việc phán đoán sự việc, vì thế ta phải
nhận biết sự sinh, diệt của nó. Khi ta biết được điều này, tưởng sẽ không
còn gây ra khổ đau cho ta nữa. Có nghĩa là, nó sẽ không làm nảy sinh
thêm các vọng tưởng. Tâm sẽ tỉnh thức và hủy diệt chúng.
Bởi vậy ta phải dừng sự việc lại ở mức độ tưởng. Nếu không, các
tâm hành sẽ tô vẽ, tạo dựng chúng thành ra vấn đề, khiến tâm thức dao
động, nghiêng ngã tứ phía. Nhưng đây là những điều mà ta có thể dừng
lại và quán sát, những điều mà ta có thể nhận biết trong từng sát na.
Nếu chúng ta chưa thật sự hiểu về các hiện tượng sinh diệt trong
tâm, thì chúng ta khó thể buông bỏ. Chúng ta có thể bàn về đề tài này,
nhưng không thực hành được, vì chúng ta chưa thật sự hiểu về nó. Bất cứ
điều gì khởi lên trong tâm, ta nắm bắt ngay - kể cả khi nó đã hoại diệt,
nhưng vì chúng ta không thật sự thấy, chúng ta không nhận biết.
Cho nên chúng ta phải thấu đáo nguyên lý cơ bản này. Đừng chạy
đuổi theo thứ này, thứ kia, nếu không ta sẽ tự làm cho tâm mình bất ổn.
Chủ đề chính là ở nội tâm: Tiếp tục quán sát nội tâm, tiếp tục nhận biết
