Vì vậy chúng ta phải luôn tự quán chiếu. Nếu ta chưa thể rèn luyện bản
thân làm những điều ta dạy người khác, thì làm sao ta có thể dập tắt khổ
đau của chính mình?
Hãy suy nghĩ một chút về điều này. Diệt khổ, chứng ngộ giải thoát:
Phải chăng những điều này rất tinh tế? Phải chăng những điều này hoàn
toàn nằm nơi ta? Nếu ta tự hỏi như thế là ta bắt đầu đi đúng đường. Dầu
vậy, ta vẫn phải cẩn thận. Nếu ta bắt đầu có thái độ chọn lựa bên trong,
tâm sẽ bị che mờ bởi các tà kiến, tà niệm. Nếu không quán sát kỹ, ta có
thể bị lôi kéo khi có sự tiếp xúc với các đối tượng –vì sự ý thức mà tâm
dùng để tự quán sát, tự soi rọi mình, nó rất đặc biệt, rất đáng phát huy –
và nó thực sự loại trừ khổ đau, uế nhiễm. Đây là sự thật, là chân lý tột
cùng, không phải tuyên truyền hay dối trá. Đó là điều chúng ta phải thực
sự thực hành, và rồi ta phải thực sự nhìn thấy rõ ràng như vậy. Nếu là
như thế, thì làm sao chúng ta lại khôngmuốn thực hành?
Nếu quán sát bản thân, chúng ta sẽ biết cái gì là thật. Nhưng ta phải
quán sát bản thân thật kỹ. Nếu ta bắt đầu chấp vào bất cứ cảm giác gì
thuộc về ngã, nghĩ rằng ta giỏi hơn người, thì coi như ta đã thất bại trong
việc quán sát rồi. Dầu chúng ta có hiểu đúng đi nữa, điều quan trọng hơn
cả là ta phải có thái độ khiêm cung. Chúng ta không thể để cho bất cứ sự
kiêu hãnh, hay tự mãn nào xuất hiện, nếu không nó sẽ hủy diệt tất cả mọi
thứ.
Đây là lý do tại sao sự tỉnh thức, chánh niệm để loại trừ cảm giác về
ngã tùy thuộc vào khả năng quán sát của ta nhiều hơn bất cứ thứ gì khác
– để xét xem có còn chút gì trong kiến thức hay quan điểm của ta bắt
nguồn từ ảnh hưởng của ngã mạn. Ta phải sử dụng tất cả sức mạnh của
chánh niệm tỉnh giác để loại trừ những thứ này. Ta không thể ơ hờ được.
Nếu ta có đạt được chút ít hiểu biết hay có thể buông xả đôi điều, đừng
vội nghĩ rằng ta là người đặc biệt. Nhiễm ô không khoan nhường một ai.
Chúng tiếp tục xông tới nếu chúng muốn. Vì thế chúng ta phải thận
trọng, xem xét mọi việc dưới nhiều khía cạnh. Chỉ có như vậy thì ta mới
có thể đạt được lợi ích bằng cách làm cho các uế nhiễm, khổ đau của ta
ngày càng vơi nhẹ.
Khi chúng ta truy nguyên tìm ra kẻ chủ mưu – tâm hay thức - là lúc
ta đi đúng hướng, và sự tìm kiếm của ta đang có kết quả, đang làm yếu đi
những con vi trùng của tham ái để hủy diệt chúng. Khi tham ái ảnh
hưởng đến ‘sinh’ (being) hay ‘hữu’ (having) dưới bất cứ hình thức nào,
ta cũng có thể nhận diện được nó. Nhưng nắm bắt được điều này đòi hỏi
sự tinh tế. Nếu không thực sự có chánh niệm tỉnh giác, thì chúng ta
không thể nào nhận thức được những điều này, vì tâm lúc nào cũng
