— Hiểu chưa! Pê H'Mông tài giỏi. Nhưng pê H'Mông phải đánh, phải
giết bọn chúng nó thì mới có đất mà sống được! Hiểu chưa! Chỉ cần đặt
được một chân xuống là mọc như nấm! Nhớ chưa!
Khó có một lão già bảo thủ những quan niệm cổ lỗ về dân tộc một cách
hẹp hòi và cố chấp như Lồ Pláy. La Văn Đờ cũng phải nể lão. Với lão,
người H'Mông mãi phải là người H'Mông. Người H'Mông cương cường,
không chịu theo ai, học ai một ly, một tấc. Làm seo phải mấy chục năm, lão
là hung thần cả triền núi này. Người Nùng ở xã bên, nhà nào hắn cũng có
nợ một tý máu. Lão không lưu tâm việc ấy. Nơi ngô mọc rậm là đất người
H'Mông, cứ việc chiếm!
Trong cuộc sống thường ngày, Lồ Pláy cũng là thần bảo hộ những tập
quán không thành văn của dòng họ. Tô pô ụa nào, tu giở tòa nào. Đàn bà
nấu cơm, đàn ông ngồi ăn. Txi yuô tu i tu nheng, tu yuô txi i tu nhù đăng:
Bố nợ con một con dâu, con nợ bố một con trâu. Trong gia đình lão là chúa,
là phua thay, là hùm beo, là chó sói.
Nảo tsà — ăn năm mới năm nay, Lồ PLáy đã tám mươi sáu tuổi. Tám
mươi sáu mà sáng nào cũng đủ năm điếu thuốc phiện liền hút hết khói, dạ
dày tiêu hóa một ngày sáu bảy bữa, như cách đây năm sáu chục năm.
Giờ là sau bữa cơm, lão lại uống rượu, uống ở cạnh bếp lửa cùng Lồ.
— Hồi này ở trấn thế nào?
Lồ cắn môi, dè dặt:
— Cũng như mọi khi thôi.
— Người Phăng-ki có về không?
— Chắc là về. Nhưng còn lâu. Ông Đờ bảo tôi làm chỉ huy sai bảo tất cả
lính.
— Làm châu đoàn?
— Không hiểu có gọi là thế không?
Dựng thẳng lưng, đập chát cái bát xuống bàn, lão Pláy đột ngọt trợn tròn
hai con mắt hổ, reo to:
— Trời! Phải là thế rồi đấy, hỡi thằng Seo Lở ngu dại kia!
Lồ lúng túng:
— Ông Đờ bảo bây giờ: một tê chơ H'Mông, một na nủ H'Mông
