những giai điệu êm đềm trong tĩnh tại. Giữa Ngọc và con người nọ, Ngọc
đã nhìn ra một khoảng cách rộng, Ngọc đứng ở bên này, nhỏ nhoi, yếu hèn;
phía bên kia, người thợ cường tráng, mạnh mẽ, ngạo nghễ.
Ông lão lại cúi xuống nhìn Tâm, khẽ nấc trong cổ họng:
— Anh ơi! Quê anh ở đâu? Chúng nó sắp giết anh rồi đấy. Anh có nhắn
gì cho ai không?
Tâm mở to mắt. Vầng trán không nét nhăn, thanh thản. Và Tâm từ từ
ngồi dậy, nhìn ông lão, nhìn Ngọc.
Tâm sẽ bị chúng giết ư? Nếu chúng có thể giết được thì chúng chỉ có thể
giết được một mình Tâm thôi. Còn giai cấp của Tâm, còn những lực lượng
tiên phong dồi dào sinh lực của cả đất nước này, chúng làm sao có thể tiêu
diệt được? Từ buổi dấn thân vào cuộc tranh đấu, Tâm đã hiểu ra điều đó.
Tâm không biết sợ. Sức Tâm lại khỏe. Gánh vã đi cả ngày không mỏi. Bơi
sông nước cả buổi không mệt. Phải chăng là cả cuộc đời lam lũ cực nhọc,
luôn phải xông pha, đương đầu với bất trắc, va chạm với đủ loại người mà
tính Tâm thế, mà sức Tâm được nên thế?
Chao ôi! Chẳng phải chỉ có mình Tâm sống lam lũ vất vả. Cả bốn anh
em Tâm đều thế cả. Bà mẹ chia những viên cám cuối cùng cho bốn con
buổi ấy xong, là mỗi người một ngả. Anh cả Tâm đi Nam Kỳ, Tâm và ba
em ra Hà Nội. Gánh nước, kéo xe. Đi ở, làm bếp. Rồi đi khai khẩn đất
hoang cho nhà chung ở mạn sông Chảy. Hết việc lại đi làm phu lục lộ. Phu
lục lộ khổ lắm. "Một ngày hai bữa cơm bô. Ăn rồi lại đẩy hồ lô dọc
đường". Dọc đường đây là dọc đường số bốn. Tây năm ấy đang mở đường
biên giới. Cái hồ lô bánh to bằng cái nia, phải hai mươi người kéo, đẩy. Đã
thế còn bị Cai Tu đánh đập. Một lần, uất quá anh em trói Cai Tu giữa rừng,
đánh trả thù. Vào tù, bọn cai ngục hỏi: "Ai xui mày? Cộng sản hả?". A!
Nếu thế thì tao làm Cộng sản cho chúng mày biết tay. Thoạt đầu, chỉ có nỗi
căm uất. Ở tù Sơn La gặp những chiến sĩ Cộng sản, những tia sáng mới rọi
vào tâm trí u uất, bùng lên thành ngọn lửa trong Tâm. Vượt ngục, về mỏ
phốt phát Cam Đường vận động lập Hội Ái hữu, rồi đoàn thể lại điều về đề-
pô Phố Mới. Dạo đó, đang cần liên lạc thông suốt con đường ra hải ngoại.
Con tàu nối liền các ga. Con tàu làm giao thông cho xứ ủy. Tâm ngồi trong
