tình. Anh mô tả các dân tộc Lao Kay bằng một thứ tình cảm chồng vợ, anh
em ruột thịt. Những con người xa lạ tưởng như khó hiểu và man rợ trên
vùng núi biên cương, bỗng nhiên thành gần gũi thân quen, đúng là anh em
một nhà. Những cảnh sắc tưởng như buồn tẻ, hoang sơ, từ khai thiên lập
địa, bỗng rực rỡ đẹp... Ma Văn Kháng đã làm như nhà văn Tô Hoài, chấm
phá vẩy hồn vào cảnh vật, khiến chúng lung linh, rực rỡ, hấp dẫn, kích
thích làm sao! Và tôi đoán chắc rằng, những ai thường ngần ngại khi được
điều lên công tác Lao Kay, đọc xong cuốn truyện, hẳn sẽ an tâm đi nhận
công tác, trút thoát được cái nặng nề trong tâm khảm vô căn cứ, khi đã đeo
con mắt của tác giả Đồng bạc trắng hoa xòe.
Bút pháp trong Đồng bạc trắng hoa xòe thường dùng theo lối vẽ long
trong mây. Con rồng đẹp cứ giấu mình trong mây che chỉ lộ ra những khúc
lượn vàng son có hạn, nhưng cho người xem vẫn nhận được đủ cái vóc
dáng mạnh mẽ thanh thoát của toàn bộ con rồng.
Bút pháp trong Đồng bạc trắng hoa xòe thường dùng lối uống rượu sớm
mai. Độ rượu chỉ đủ để gây ngây ngất, quá nữa là say, dưới một chút coi là
chưa uống. Biết dừng lại để gây ngây ngất mới là người biết uống rượu.
Trong văn chương biết dừng lại là quí hóa lắm. Nghệ thuật viết văn của
Đông Tây kim cổ thâu tóm lại cũng chỉ trong ba tiếng biết dừng lại mà thôi.
Một lao động văn chương nghiêm túc thường có nhiều tác dụng lắm. Thử
đeo đôi mắt một chính khách, đọc Đồng bạc trắng hoa xòe, bỗng nhận ra
rằng: Thì ra bọn Pháp trước đây, bọn Mỹ vừa rồi, bọn phản động hiện nay
đều chú ý đến vấn đề người H'Mông vùng Đông Nam Á chính vì thế đấy.
Người H'Mông sống trên núi cao vùng giáp giới các nước Trung Quốc, Việt
Nam, Lào, Thái Lan, Miến Điện, móc nối nhau như một tam giác — khu
tam giác vàng theo từ ngữ của Mỹ. Dân tộc H'Mông gan dạ và kiên nghị
nhưng bị vây hãm bằng ngu dốt và man dại trong lịch sử, tạo cho họ một
mặc cảm kỳ thị chủng tộc nặng nề, một niềm mong ước tự trị tha thiết run
rẩy, đã góp phần hình thành một tính cách H'Mông đặc biệt.
Phần thiếu sót của cuốn sách không đáng kể. Có chăng ở cảm giác đọc
hơn một trăm trang đầu chưa thú vị lắm. Lối dựng các nhân vật phản diện
Quốc dân Đảng theo một đường mòn thường thấy, đã là phản động thì xấu
