nước viên (Viên-tử), sanh ra Tử-Văn. Viên phu-nhơn sai đem bỏ tại đầm
Văn-mộng. Cọp ra cho bú. Viên-tử đi săn, trông thấy, sợ, trở về. Viên phu-
nhơn thuật rõ chuyện. Sai người đến ẵm. Tiếng nước Sở gọi cho bú là « cấu
», gọi cọp là « ô-đồ » nên đặt đứa bé là « Đấu Cấu-ô-đồ ». Vua nước Viên
gả con cho Bá-Tỉ. Đứa con chính là Tử-Văn, lịnh-doãn của nước Sở.
Cháu của Tử-Văn là Đấu Khắc-Hoàng (con của Đấu Ban) làm quan
châm-doãn, đương sang sứ nước Tề, khi về đến Tống, nghe tin Sở có biến
(do Đấu Việt-Tiêu gây ra). Có người can : « Chớ nên về ! » Đáp : « Bề-tôi
bỏ mạng-lịnh của vua thì còn ai dung-nạp ! Vua là trời, làm sao trốn khỏi ?
» Rồi về phục lịnh. Xong rồi tự mặc quần áo tù đến chịu tội với quan tư-
khấu.
Nhớ công của Tử-Văn trị nước Sở, vua (Sở Trang-vương) bảo rằng : «
Để cho Tử-Văn tuyệt-tự thì lấy gì mà khuyến-đức ». Phục chức (cho Đấu
Khắc-Hoàng) đổi tên là Đấu Sanh.
*
LỜI BÀN. – Lo cho nghĩa được chánh rõ mà không tính đến lợi riêng,
lo cho đạo được sáng tỏ mà không màng đến kết-quả, ấy là tôn-chỉ của bọn
nho chúng ta.
Từ buổi mà thuyết « tính lợi tham công » được thạnh-hành, thì dẫu
việc làm của người xưa có hay, có giỏi, có cao-cả, có trác-tuyệt, có vượt ra
ngoài thường-tình và thế-tục đi nữa, người đời cũng dùng lòng tham công
lợi đó để mà đo-lường, đánh giá, như vậy sự tai-hại có phải là nhỏ đâu ?
Lúc nước Sở diệt họ Nhược-ngao thì có một mình quan châm-doãn
Đấu Khắc-Hoàng còn sống sót là vì đương đi sứ bên nước Tề nên may-mắn
mà thoát khỏi lưới họa. Nếu khi đó Khắc-Hoàng chạy qua thờ một chư-hầu
khác để trốn khỏi chết thì còn kế-hoạch nào hơn ? Thế mà Khắc-Hoàng tự
lấy mạng vua làm trọng, biết chỗ chết cứ một mực thẳng về. Nếu không
phải là người hiểu sáng-suốt hai chữ « nghĩa » và « mạng », lại rõ-ràng xem
