kỵ các thứ : rượu, sơn, xạ-hương, gạo-nếp nếu chạm phải các thứ ấy thì
chóng hư (thối nát). Chủ : trừ được thấp, tả khí nóng làm tan và tiêu chỗ
sưng, lợi tiểu-tiện, chữa bụng dưới đầy nước, khỏi khát. Kỵ : nếu không
phải thấp nhiệt, những người hư-hàn thân lạnh, ốm lâu mà đại tiểu đương bị
hoạt-tiết (trơn tuột tự thoát ra) thì không nên dùng, người nhiệt ăn thì tốt,
người hàn ăn thì gầy, muốn cho người gầy bớt đi, cho mạnh, nhẹ và dễ chịu,
thì nên ăn thật nhiều.
(Nhập-môn thực-loại) : quả mới sắc xanh, qua mùa đông thì vỏ trắng
như phấn, nên gọi là bạch-đông-qua. Chủ : giải buồn phiền, nóng tích ở
ngực, khỏi khát, lại chữa bệnh lậu, tiểu ra đầm đìa, chủ làm lợi cho đường
tiểu, giải mọi chất độc ở các loại đan-thạch và cá, giã nát vắt sống uống, nấu
ăn thì luyện trong 5 tạng.
(Đan-khê) : tính cấp tốc mà hay chạy, ốm lâu mà âm hư phải kiêng.
(Diễn nghĩa) : ung thư ở lưng hay mụn nhọt độc, cắt một miếng to đặt
lên chỗ sưng đau, hễ nóng thì lại đổi miếng khác, lấy nghĩa : tính nó cấp-tốc
mà chạy, nên mau phần tán được nhiệt-độc, tháng 9 ăn bí thì bị bệnh phản-vị
(chứng lộn-mề). Lá bí trị ong đốt sưng và đau. Dây bí nấu nước rửa khỏi
nốt đen, và khỏi ghẻ lở và chứng thấp-nhiệt.
46. Bạch-qua-tử
白瓜子
Ta gọi là hột bí-đao sắc trắng nên gọi là Bạch-qua-tử.
(Hòa-hán) : tên đông-qua-nhân, qua-luyện-tử, kết-qua-tử, quả bí-đao
qua mùa đông sương lạnh có hột trắng, tháng 8, 9 lấy hột phơi khô để dùng.
Tính : Ngọt, bình, không độc. Chủ : làm thanh khí-nóng, làm lợi khí-thấp,
khiến người ta tươi sắc mặt, mà đẹp người ra, thêm khí-lực (hơi sức) và
chậm đói, lại trị buồn phiền, tính tình không được vui, lại có thể chế thành
chất cao lỏng bôi mặt (cấp-cứu lương-phương), hạt bí-đao sao tán nhỏ uống
lúc đói, mỗi lần 5đ.c. thang bằng nước gạo, chữa đàn ông bạch-trọc (nước
tiểu trắng đục) đàn bà khí-hư ra huyết bạch.
