DÒNG SÔNG OAN NGHIỆT - Trang 22

Nam bang để cùng lúc khoe khoang hai thứ. Nhưng dù vậy trong câu đáp
lại ấy, ả lái đò vẫn nói lên sự trân trọng của mình đối với người mà ả tưởng
có ý chọc ghẹo ả: ả chỉ muốn hạ sinh cho Bắc quốc những đại trượng phu
để kế thừa đại nghiệp thiên triều. Và ước-mơ-đèo-bòng này của ả là một
khát vọng chính đáng v.v. Mặt khác nói như thế thì về đại thể Nam Bang
không còn đại trượng phu nữa. Nếu có họ sẽ lo phục vụ thiên triều Bắc
quốc không kể gì đến dân An Nam của họ. Cả triều đình Trung Hoa đều
thích thú với lời giải thích ấy vì thắng lợi mà nước Nam tưởng là của mình
qua sự giải thích của ông quan đi sứ lại là thắng lợi của thiên triều. Vì thế
vua Trung Hoa đã cho ông quan đi sứ ấy được thăng lên hai bậc trong quan
giai.”
“Thầy Trình quả là uyên thâm, Lê Đối này ít học vô cùng bái phục.”
Nhân thấy Thầy Trình có vẻ cao hứng, Lê Đối hỏi qua một việc khác trong
ca dao:
“Thầy có thấy Thằng Bờm là thằng ngu không: hắn không chịu đổi quạt mo
lấy những của cải có giá trị như ‘ba bò chín trâu’ hoặc ‘một bè gỗ lim’ mà
lấy gói xôi, lại còn thích thú khi có được gói xôi nhỏ xíu đó.”
“Theo tôi, khó đánh giá Thằng Bờm lắm. Tôi cho rằng nó đói ăn, muốn kết
thúc thương lượng để có cái làm cho no bụng ngay. Có thể nói hắn thiển
cận nhưng đánh giá gói xôi bằng cái quạt mo là hợp với lẽ công bằng nếu
không nói là khôn ngoan, mặc dù phú ông đưa ra những cái giá trên trời để
nó đánh mất sự khôn ngoan ấy, thực chất phú ông chỉ muốn tranh thủ cơ
hội ấy để khoe của; thằng Bờm cũng biết tâm ý khoe của ấy của ông ta lúc
đó.”
“Thế thì khoe của là bệnh mấy anh nhà giàu, còn thiển cận là bệnh của mấy
anh nhà nghèo phải không thưa thầy?” Lê Đối rụt rè hỏi.
“Không hẳn thế, có khi người ta vì nghĩ đến tư lợi nhiều quá mà hóa ra
thiển cận như chúa Trịnh, chúa Nguyễn. Ai dám bảo hai dòng họ ấy nghèo?
Giá mà họ đừng đánh nhau họ có thể xây dựng cho mình những công trình
lớn bằng Đế Thiên, Đế Thích (tức đền Ăng-co)”
“Đúng đấy, sau này tôi xin được nghe thầy chỉ giáo thêm”
Lê Đối khúm núm nói rồi xin phép rút lui để tiến hành việc trấn yểm.