Bên ngoài cái gia tộc ấy, thế giới như thế nào, vua nhà Nguyễn và bọn quan
lại đánh Pháp ra sao ông không cần biết đến. Ông cho rằng bọn giặc Pháp
cũng giống như giặc cỏ xứ này chỉ ít lâu nữa sẽ bị triều đình tiêu diệt, dĩ
nhiên đồng phục của chúng, cách để râu tóc và vũ khí của chúng rất kỳ dị
hơn nhiều so với đám giặc cỏ. Vả lại bọn giặc ấy có ngoại hình giống như
các yêu tinh minh họa trong các truyện cổ Phật giáo và trước sau gì chúng
cũng bị diệt trừ. Sở dĩ ông phú hộ suy nghĩ đơn giản như thế vì ông không
biết đàng sau những thằng bạch quỷ ấy là cả một nền văn minh phương
Tây, trên bờ bắc Địa Trung Hải không thua kém văn minh Trung Hoa mà
ông đang sống có khi còn ưu việt hơn nữa.
Một buổi tối nọ, cậu bé Lê Thát thay cho một tá điền đi canh ruộng sắp đến
ngày gặt, mang cơm đến cho gia sư họ Hồ, ở trong một căn nhà tranh nhỏ
khá tươm tất trước kia dùng làm nhà kho, cách nhà chính độ chừng năm
mươi thước. Lúc đó Hồ gia sư đang chấm bài, ông nhíu đôi lông mày, cau
đôi mắt lươn thở dài tự nhủ, “Thế này thì chữ nghĩa thánh hiền rồi phải tiêu
vong thôi.” Ông ngước lên nhìn Thát lúc nó vào nhà, chỉ chỗ cho nó đặt giỏ
cơm rồi tiếp tục chấm bài trong lúc nó nói câu chào và ra về. Về được gần
nửa quãng đường thì cơn mưa ập xuống. Thay vì chạy tiếp nó lại quay lại
chỗ ở của gia sư rón rén bước sang một bên chái nhà bởi sự tò mò vốn có
của trẻ con trước việc chấm bài mà nó cho là rất quan trọng.
Ở đấy có sẵn một đống gỗ ván đã cũ mục được xếp ngay ngắn, nó đứng
trên đống ván ấy qua khe hở dưới mái nhà nhìn ông thầy một lúc. Khi đã
nhìn chán chê và thấy không có gì thú vị như nó nghĩ, nó định quay về
nhưng cơn mưa to vẫn chưa dứt, trời đã tối đen như mực, gió thổi vù vù hắt
nước vào mặt nó. Ngồi một mình trong bóng đêm nó thấy vừa chán, lại vừa
sợ. Một lúc sau, nó nằm dài trên đống gỗ và như mọi trẻ nhỏ khác nó ngủ
quên khi cơn mưa đã tạnh chỉ còn lất phất những giọt nhỏ như bụi phấn.
Hình như nó đã ngủ một giấc dài và nằm mộng thấy hai con cáo rất to lông
vàng như gấm đang phủ nhau, bỗng nhiên nó giật mình thức dậy vì tiếng
rên to của cáo nhưng cũng vì những tiếng động lạ trong nhà.
