Suốt nửa giờ đi đường Hôxê tỏ ra không muốn trao đổi chuyện trò gì
nữa. Lão Licuôcgô cũng thế. Bỗng trước mắt họ hiện ra những ngôi nhà cũ
kỹ chen chúc nhau trên một quả đồi. Mấy cái tháp canh màu đen của một
thành lũy đổ nát nổi lên trên đỉnh đồi. Cả khu nhà lộn xộn với những bức
tường đất nằm méo mó xiêu vẹo, dường như chỉ còn lại cái nền nhà dưới
chân mấy mảng tường thành cắm mảnh chai vỡ nhọn sắc. Hàng ngàn ngôi
nhà nhỏ tồi tàn phô bày cái bề ngoài khốn khổ bằng gạch mộc, giống như
những bộ mặt thiếu máu và đói khát nghển ra để cầu xin bố thí. Một con
sông nông choèn bao quanh thị xã như một cái thắt lưng bằng sắt tây. Dân
cư hẳn phải cảm thấy mát mẻ khi đi qua mấy vườn cây, vì đó là cái màu
xanh duy nhất làm cho vui mắt. Người ra vào thị xã thường cưỡi ngựa,
hoặc đi bộ. Hoạt động của con người tuy bé nhỏ, cũng cho thấy phần nào
cái bề ngoài sống động của một đô thị mà về mặt kiến trúc, đã bày ra những
quang cảnh đổ nát tiêu vong nhiều hơn là sinh khí của cuộc sống và của sự
tiến bộ. Đám ăn mày nhơ nhớp đông vô kể, lê lết từ bên này đường sang
bên kia đường, kêu xin khách qua lại bố thí. Cảnh tượng thật là thảm hại.
Không thấy thực tại nào phù hợp hơn để có thể chứng minh về một thành
phố không phải chỉ bị chôn vùi mà còn bị thối rữa. Khi đoàn người tới gần,
mấy cái chuông lạc điệu khua vang, như để chứng tỏ bằng âm thanh rằng
cái thây ma này vẫn còn linh hồn.
Người ta gọi nó là Orbahôxa, cái đô thị không phải ở vùng đất nóng
bỏng của người Calđêa
, cũng không phải ở vùng của người Côpla
, mà ở
ngay trong nước Tây Ban Nha, với số dân bảy nghìn ba trăm hai bốn người,
cũng có tòa thị chính, có tòa giám mục, có tòa án, có chủng viện, có trại
chăn nuôi ngựa giống, có trường trung học, và có những cơ quan đặc quyền
khác.
- Chuông nguyện sáng trong nhà thờ đấy - Lão Licuôcgô nói - chúng ta
đã đến nơi sớm hơn tôi tưởng.
- Quang cảnh quê hương của bác - Hôxê vừa nhìn bao quát cảnh vật
trước mắt vừa nói - Thật không còn gì chán ngán hơn nữa. Thành phố lịch
