nhìn thấy cái hàm há ra của con cá sấu và con chim nhỏ thản nhiên đang lục
lọi om sòm trong đó. Bởi vì quyển sách của tác giả Hy Lạp, cũng như mọi
tác phẩm vĩ đại khác, phải đọc nhiều lần - mỗi lần sẽ mở ra cho chúng ta
một lớp mới, những nội dung, hình ảnh và ý nghĩa trước đây bị bỏ qua.
Trong mỗi quyển sách là vài quyển sách, chỉ cần đến được với chúng, khám
phá, đi sâu và thẩm thấu chúng.
***
Herodotus sống cuộc sống tràn đầy, chẳng lấy làm phiền vì không có điện
thoại hay máy bay, ông thậm chí không thể lo lắng rằng mình chẳng có xe
đạp. Những đồ vật này mãi tận một nghìn năm sau mới xuất hiện, nhưng
không hề gì, ông không cho rằng chúng cần thiết với mình, thiếu chúng ông
vẫn sống rất tuyệt. Cuộc sống của vạn vật, cuộc sống của riêng ông có sức
mạnh riêng, có sinh lực tự thân và không suy giảm. Ông cảm thấy nó, nó
chắp cánh cho ông. Vì thế chắc chắn ông phải là một người vui vẻ, thoải
mái, nhiệt tình, vì chỉ với những người như thế một người xa lạ mới hé mở
các bí mật của mình. Trước ai đó buồn tẻ, khép kín, họ sẽ không cởi mở,
tính cách buồn bã làm người khác muốn tránh ra, giữ khoảng cách, thậm chí
là gây sợ hãi. Nếu có tính cách ấy, ông đã không thể làm gì cả và chúng ta
sẽ không có tác phẩm của ông.
Tôi thường nghĩ về điều này, đồng thời cảm thấy - không phải không ngạc
nhiên, mà thậm chí là bất an - rằng cùng với việc chìm đắm đọc Herodotus,
trong tôi diễn ra một quá trình cảm xúc và tư duy đồng nhất mình với thế
giới ấy và các sự kiện mà ông nói tới. Sự phá hủy Athens làm tôi xúc động
hơn là cuộc đảo chính quân sự mới nhất ở Sudan, còn việc hạm đội Ba Tư
bị chìm là một cái gì đó bi thảm hơn cuộc nổi loạn tiếp theo của quân đội ở
Congo. Giờ đây thế giới tôi đang sống không phải chỉ là châu Phi mà tôi
phải viết về nó với tư cách thông tín viên của hãng thông tấn, mà là cả cái
thế giới xa xôi đã biến mất hàng thế kỷ trước.
Vậy thì không có gì lạ lùng ở đây khi tôi ngồi trong đêm nhiệt đới nóng
ngột ngạt trên hàng hiên của khách sạn Sea View ở Dar es-Salaam mà nghĩ
