vác nó được, tôi sẽ cần một người hầu. Rồi sau đó thì làm gì với người hầu?
Và làm gì với tấm đệm?
Phải, tôi nhận ra rằng mỗi sự vật và hành động đều đã được ân định cho
những người khác nhau, rằng người ấy coi giữ vai trò và vị trí của mình - sự
cân bằng của xã hội này dựa trên điều đó. Và như vậy, người này bưng trà
buổi sáng, người khác đánh giày, người khác nữa giặt áo sơ mi, một người
hoàn toàn khác quét nhà - và cứ thế cho đến vô cùng. Lạy Chúa, chớ dại mà
nhờ người ủi áo sơ mi đơm cúc cho mình. Tất nhiên là với tôi, người được
giáo dục vân vân và vân vân, đơn giản nhất là tự mình đơm cúc, nhưng lúc
ây tôi sẽ phạm một lỗi khủng khiếp khi tước mất cơ hội kiếm tiền của một
người - thường là nặng gánh cả một gia đình đông đúc - mưu sinh bằng việc
đơm cúc áo sơ mi. Cái xã hội này là một mớ những vai trò và sự phân công,
những thứ bậc và quy định, rối rắm tinh vi, đòi hỏi kinh nghiệm dày dạn, sự
hiểu biết và một trực giác nhạy bén để có thể làm quen và thâm nhập nó.
***
Đêm đến, tôi không sao chợp mắt được trên chuyến tàu ấy, vì các toa tàu cũ
kỹ từ thời thực dân lắc lư, rung chuyển, đập rầm rầm và tơi tả vì bị mưa táp
vào từ những ô cửa sổ không sao đóng chặt được. Khi chúng tôi vào ga
Sealdah Station thì đã sang ngày, trời xám xịt và đầy mây. Trên khắp sân ga
rộng lớn ấy, trên mỗi khoảnh đất của các đường tàu dài, trên những đường
ray bỏ hoang và các cánh đồng lầy lội xung quanh, hàng chục nghìn người
nằm ngồi trong dòng mưa tuôn ròng ròng hay đơn giản là trong nước và
bùn, bởi vì khi đó là mùa mưa và những con mưa nhiệt đới xối xả trút
xuống không ngừng dù chỉ trong giây lát. Điều lập tức gây choáng váng là
sự khốn cùng của những con người ấy - của những bộ da bọc xương sũng
nước, số lượng không đếm xuể của họ và - có lẽ điều này là ấn tượng nhất -
sự bất động của họ. Họ giống như phần chết của cái khung cảnh thảm
thương và ảm đạm này, mà những dòng nước từ trên trời đang xối xả đổ
xuống là chi tiết sống động duy nhất. Nhưng trong cái thụ động hoàn toàn
của những con người khốn khổ ây có một lôgic và sự hợp lý đầy tuyệt
vọng: họ không trú mưa vì không có chỗ nào để trú - đây đã là điểm tận
