cuối cùng, đẳng cấp thứ tư là các Thu-đà-la - những người lao động chân
tay, phục dịch, nô lệ. Khó khăn bắt đầu sau đó, vì hóa ra những đẳng cấp
này lại chia ra làm hàng trăm phân đẳng cấp, những phân đẳng cấp này lại
chia ra hàng tá, hàng chục phân phân đẳng cấp v.v... cho đến vô cùng. Bởi
vì Ấn Độ là vô cùng trong mọi lĩnh vực, sự vô cùng của các thánh thần và
những huyền thoại, các tôn giáo và ngôn ngữ, các sắc tộc và văn hóa, sự vô
cùng tận đến chóng mặt bắt đầu trong mọi thứ, ở mọi nơi người ta nhìn và
nghĩ đến.
Đồng thời bằng bản năng tôi cũng cảm thấy rằng những gì mình nhìn thấy
xung quanh chỉ là các dấu hiệu bề ngoài, những bức tranh và hình tưcrng
che giấu phía sau chúng cả một thế giới rộng lớn và hỗn độn của tín
ngưỡng, khái niệm và hình dung mà tôi hoàn toàn không biết. Tôi cũng tự
hỏi phải chăng mình không tiếp cận được nó vì không có kiến thức lý
thuyết, sách vở, hay có thể còn vì một lý do sâu xa hơn, cụ thể là vì trí óc
của tôi đã bị chủ nghĩa duy lý và duy vật ăn quá sâu để có thể cảm nhận và
nắm bắt một nền văn hóa đầy tâm linh và trừu tượng như Ân Độ giáo.
Trong trạng thái tinh thần ấy, lại thêm bị ngập trong các chi tiết phong phú
ở tác phẩm của nhà truyền giáo người Pháp, tôi bỏ cuốn sách của ông sang
một bên và du hành vào thành phố.
***
Cung điện của vưong công - toàn là các hàng hiên lợp kính, dễ đến cả trăm,
làn gió nhẹ mát lành lướt qua phòng mỗi khi những ô kính mở ra - có
những khu vườn tươi tốt được chăm sóc cẩn thận bao quanh, nơi những
người thợ làm vườn lai vãng, luôn tay cắt tỉa, quét tước, cào xới cái gì đó,
còn xa hơn, phía sau bức tường cao là bắt đầu thành phố. Ở đó người ta qua
lại trên những đường phố nhỏ, những ngõ ngách hẹp và lúc nào cũng chen
chúc. Trên đường, phải đi qua hằng hà sa số những cửa hiệu nhỏ đầy màu
sắc, các quầy quán và sạp hàng thực phẩm, quần áo, giày dép và mỹ phẩm.
Các phố lúc nào cũng lầy lội dù trời không mưa, vì người ta đổ tất mọi thứ
ra giữa đường - mặt đường là vô chủ.
