người thuộc tầng lớp dưới thì đeo đai lưng. Một số vận đồ tơ lụa, đeo thắt
lưng thêu và có cầu vai lấp lánh, những người khác mặc áo sơ mi thường và
áo cánh trắng. Nhưng có một điểm chung - tất cả đều đi chân đất. Dù cho
họ được trang sức bằng các hình thêu và gù hoa, châu sa và khăn san, thì
chân họ cũng không mang gì hết.
Tôi để ý ngay đến chi tiết này, vì tôi có chút “duyên nợ” đối với giày dép.
Nó có từ thời chiến tranh, trong những năm bị chiếm đóng. Tôi còn nhớ,
mùa đông năm 1942 đã đến gần mà tôi không có giày. Đôi giày cũ đã rách
tả tơi, mẹ không có tiền mua đôi mới. Giày bán cho người Ba Lan giá 400
zlot
, mũi làm bằng bạt dày căng nhựa đen chống thấm nước và đế bằng gỗ
đoan trắng. Đào đâu ra được 400 zloti?
Khi đó chúng tôi sống trên phố Krochmalna, gần cổng ghetto, ở nhà ông bà
Skupiewski. Ông Skupiewski sản xuất xà phòng tại gia, tuyền một màu
xanh. - Bác giao chịu xà phòng cho con bán - ông nói – nếu con bán được
bốn trăm bánh, con sẽ có tiền mua giày, sau chiến tranh con trả nợ cho bác.
Khi đó người ta còn tin rằng chiến tranh sẽ kết thúc ngay. Ông còn khuyên
tôi nên bán hàng ở các ga tàu điện tuyến Vacsava-Otwock vì những người
đi nghỉ thường đi tuyến ấy, thỉnh thoảng họ muốn tắm rửa nên chắc chắn sẽ
mua xà phòng. Tôi nghe lời ông. Khi đó tôi lên mười và đã khóc hết một
nửa nước mắt của cuộc đời vì chẳng ai buồn mua những bánh xà phòng ấy.
Tôi đi suốt cả ngày mà không bán được gì hoặc chỉ được một bánh. Có lần
bán được ba bánh, tôi trở về nhà mặt đỏ bừng lên vì hạnh phúc.
Bấm chuông cửa xong là tôi bắt đầu cầu nguyện: lạy Chúa, mong họ mua
cho, mua cho dù chỉ một bánh thôi! Thực chất là tôi đang hành một thứ
nghề ăn mày, cố gắng gợi lên lòng thương xót. Tôi bước vào một căn hộ và
nói: Xin bà hãy mua cho cháu bánh xà phòng, giá chỉ một zloti thôi, mùa
đông đến rồi mà cháu không có giày để đi. Có lúc điều đó có tác dụng, có
lúc không, vì nhiều đứa trẻ cũng lảng vảng để cố kiếm chác gì đó - khi thì
trộm cắp, khi thì lừa đảo, khi thì mua bán đổi chác.
