Những đợt rét mùa thu đã đến, bàn chân tôi tê cóng đến phát đau lên vì
lạnh, tôi phải chấm dứt việc bán hàng. Tôi có 300 zloti, nhưng bác
Skupiewski hào phóng bù thêm cho tôi 100 zloti nữa. Mẹ cùng tôi đi mua
giày. Nếu quấn chân bằng tấm nỉ và cuộn thêm giấy báo nữa thì đi được cả
vào những khi trời băng giá nhất.
Giờ đây, khi thấy hàng triệu người ở Ân Độ không có giày, trong tôi dấy lên
thứ tĩnh cảm bằng hữu anh em với họ, thậm chí đôi lúc tràn ngập một cảm
xúc như khi ta trở về căn nhà thuở ấu thơ.
***
Tôi trở về Dehli, nơi ngày một ngày hai tấm vé về nước sẽ được gửi tới.
Tôi tìm lại được khách sạn cũ của mình, thậm chí nhận lại chính căn phòng
ây. Tôi tìm hiểu thành phố, đến các viện bảo tàng, thử đọc tờ Times of India,
nghiền ngẫm Herodotus. Chúng ta không rõ Herodotus đã đến Ấn Độ chưa,
xét đến những hạn chế về giao thông thời ấy thì điều này dường như ít có
khả năng, nhưng cũng không thể loại trừ hoàn toàn. Làm sao ông biết được
một noi cách xa Hy Lạp đến thê! Thay vào đó, ông miêu tả hai mươi tỉnh
được gọi là các xatrap của cường quốc lớn mạnh nhất thế giới thời ấy - Ba
Tư, mà Ấn Độ chính là một trong số các xatrap này, đông dân nhất. “Dân
Ấn Độ chắc chắn là sắc dân đông đúc nhất trong số tất cả các sắc dân mà
chúng ta biết” - ông khẳng định và sau đó kể về Ân Độ, vị trí địa lý, xã hội
và tập quán. “Phía Đông nước Ấn Độ chỉ có cát, vì trong số tất cả các sắc
dân ở châu Á được biết đến và có chút truyền thống, người Ấn là những
người đầu tiên sinh sống từ phía sao Mai và bình minh. Vùng đất phía
Đông Ấn Độ là sa mạc đầy cát. Có nhiều sắc dân Ấn Độ, họ không nói
chung một ngôn ngữ, một số là dân du cư, một số khác thì không, số khác
nữa thì sinh sống ở các bãi sông và ăn cả sống mà họ dùng bè lau đánh bắt
được... Những người Ấn này mặc quần áo làm bằng cây bấc, họ chặt chúng
từ dưới sông, đan lại thành hình như cái rổ và mặc vào như mặc yếm.
Ở phía Đông của họ, những người Ấn Độ khác là dân du cư và ăn thịt sống.
Người ta gọi họ là người Padai và đồn rằng họ có tập quán thế này: nếu ai
