RABI TỤNG ÁO NGHĨA THƯ
Ấn Độ là cuộc gặp gỡ đầu tiên của tôi với cái khác, cuộc khám phá một thế
giới mới. Đó là một cuộc hội ngộ phi thường và đầy hứng thú, đồng thời
cũng là bài học lớn về sự khiêm nhường. Đúng vậy, thế giới dạy ta khiêm
tốn. Tôi trở về từ chuyên đi này mà hổ thẹn vì sự thiếu hiểu biết, mù chữ và
ngu dốt của mình. Tôi nhận ra rằng một nền văn hóa khác sẽ không hé mở
cho ta những bí mật của nó bằng một cái phẩy tay đon giản, và rằng phải
chuẩn bị lâu dài và kỹ lưỡng cho cuộc gặp gỡ với nó.
Phản ứng đầu tiên của tôi trước bài học đòi hỏi phải có một nỗ lực lớn với
chính mình này là muốn trốn chạy về nước, trở về những nơi thân quen, gần
gũi, chôn rau cắt rốn của mình, với ngôn ngữ của mình, với thế giới của
những dấu hiệu và biểu tượng có thể hiểu được ngay cả khi không cần mò
mẫm học hỏi. Tôi cố quên Ấn Độ, vì đó là thất bại của tôi: sự vĩ đại và
phong phú, nghèo nàn và giàu có, sự bí ẩn và khó hiểu của nó bủa vây,
giáng những đòn choáng váng và đánh gục tôi. Vậy là tôi lại hào hứng đi
khắp Ba Lan để viết về những người dân, trò chuyện với họ, nghe họ nói.
Chúng tôi hiểu nhau không cần quá nửa lời, chúng tôi cùng thuộc một cộng
đồng lớn lên từ những nền tảng chung.
Nhưng tất nhiên là tôi đã ghi khắc Ấn Độ. Càng lạnh giá, tôi càng muốn
nghĩ đến Kerala nóng nực; trời càng sập tối nhanh thì hình ảnh bình minh
rạng rỡ ở Kashmir càng trở về rõ nét hon. Thê giới không còn đơn thuần
lạnh giá và băng tuyết nữa mà đã nhân đôi lên, trở thành khác biệt: nó đồng
thời vừa lạnh giá vừa nóng nực, trắng tuyết mà cũng xanh tươi và rực rỡ nở
hoa.
Nếu có chút thời gian (vì công việc ở tòa soạn rất nhiều) và chút tiền mọn
(tiếc rằng rất hiếm khi) là tôi đi tìm sách viết về Ấn Độ. Những những
chuyến viếng thăm hiệu sách và các hàng sách cũ thường không thu được
thành quả nào. Trong các hiệu sách không có gì hết. Một lần tôi kiếm được
cuốn Đại cương triết học Ấn Độ xuất bản năm 1914 của Paul Deussen.
