Giáo sư Deussen, như tôi đọc được, là nhà Ấn Độ học vĩ đại người Đức và
là bạn thân của Nietzsche, đã diễn giải về căn bản của triết học Hindu như
thế này: “Thế giới là ảo ảnh, là Maya - ông viết. Tất cả đều là phù du trừ
một ngoại lệ, ngoại trừ cái tôi của chính mình, cái ngã
của tôi... Con
người khi sống coi mình là vạn vật, do đó anh ta không thể đòi hỏi gì vì đã
có tất cả những gì có thể có, và bởi vì cho rằng mình là vạn vật nên anh ta
cũng sẽ không làm hại bất cứ ai hay cái gì, vì chẳng ai lại làm hại chính
mình”.
Deussen phê phán người châu Âu: “Cái lười nhác Âu châu - ông phàn nàn -
cố gắng né tránh việc tìm hiểu triết học Ấn Độ”, có lẽ cũng vì trong suốt
bốn nghìn năm tồn tại và phát triển không ngừng của mình, nền triết học
này đã trở thành một thế giới mênh mông và vô hạn, đến mức làm kinh sợ
và tê liệt mọi kẻ cả gan và nhiệt tình muốn nắm bắt và thâm nhập nó. Hơn
nữa, trong Ấn Độ giáo vùng không thể thăm dò là vô biên, mà sự muôn
màu muôn vẻ phủ đầy nó lại dựa trên những tương phản phủ định lẫn nhau,
dữ dội và gây choáng váng nhất. Ở đây tất cả đối nghịch nhau một cách tự
nhiên, ranh giới của các sự vật trần tục và những điều thần thánh là mong
manh và không rõ ràng, cái này trở thành cái kia hay đơn giản cái này
không ngừng là cái kia, sự tồn tại chuyển thành hư vô, tan ra và biến thành
vũ trụ, thành sự hiện hữu thiêng liêng ở khắp mọi nơi, thành con đường
thần thánh biến mất vào những hố sâu của hư không thăm thẳm.
Trong Ấn Độ giáo có hăng hà sa số các vị thần, huyền thoại, tín ngưỡng,
hàng trăm các trường phái, xu thế và khuynh hướng khác nhau, hàng chục
những con đường cứu rỗi, rèn đức, luyện tâm thanh tịnh và các nguyên tắc
tu khổ hạnh. Thế giới của Ấn Độ giáo rộng lớn đên nỗi nó đủ chỗ cho tất cả
mọi người và mọi thứ, cho sự thừa nhận lẫn nhau, đồng thuận, bao dung và
thống nhất. Những cuốn sách thánh trong Ấn Độ giáo là không đếm xuể:
chỉ một quyên trong số đó - Mahabharata - đã có tới 220 nghìn câu thơ 16
âm, gấp tám lần cả hai bộ sử thi Iliad và Odyssey gộp lại!
***
