Tất nhiên, dữ liệu lớn cung cấp rất nhiều lợi ích. Điều biến nó
thành một thứ vũ khí của phi nhân hóa chỉ là một khiếm
khuyết, không phải của chính bản thân dữ liệu lớn, mà của
những cách thức chúng ta sử dụng các dự đoán của nó. Điểm bất
cập chính là buộc con người phải chịu tội, xuất phát từ những
dự đoán dữ-liệu-lớn dựa trên mối tương quan nhưng lại đưa ra
những quyết định có quan hệ nhân quả về trách nhiệm cá nhân.
Dữ liệu lớn rất hữu ích để hiểu được nguy cơ hiện tại và tương
lai, và để điều chỉnh hành động của chúng ta một cách phù hợp.
Nhưng dữ liệu lớn không cho chúng ta bất cứ điều gì về quan hệ
nhân quả. Việc gán “tội lỗi” - tội lỗi cá nhân - đòi hỏi rằng những
người mà chúng ta phán quyết đã chọn một hành động cụ thể.
Quyết định của họ phải là nguyên nhân cho hành động. Chính
vì dữ liệu lớn được dựa trên các mối tương quan, nên nó là công
cụ hoàn toàn không phù hợp để giúp chúng ta phán quyết quan
hệ nhân quả và do đó khép tội cho cá nhân.
Vấn đề là con người chủ yếu nhìn thế giới qua lăng kính của
nhân quả. Do đó dữ liệu lớn luôn có nguy cơ bị lạm dụng cho các
mục đích quan hệ nhân quả, bị gắn liền với những lăng kính
màu hồng, cho rằng sự phán xét của chúng ta có thể hiệu quả
nhiều hơn đến thế nào, chỉ cần ta được trang bị những dự đoán
dữ-liệu-lớn.
Nó đúng là con dốc trơn thuần túy - trượt thẳng đến xã hội được
miêu tả trong bộ phim Minority Report, một thế giới mà trong đó
sự lựa chọn cá nhân và ý chí tự do bị loại bỏ, định hướng đạo đức
cá nhân của chúng ta bị thay thế bởi các thuật toán dự đoán, và
các cá nhân phải đối mặt với mũi giùi không hề bị ngăn trở của
những sắc lệnh tập thể. Nếu được sử dụng như vậy thì dữ liệu
lớn đe dọa sẽ giam cầm chúng ta - có lẽ theo nghĩa đen - trong
nhà tù xác suất.
