mặt khi tôi mở mắt ra nhìn cậu ta, chắc là điệu bộ của tôi lúc ngủ khó coi
lắm, nên cậu ta mới như vậy. Tôi thấy hơi xấu hổ, nhưng cảm giác ấy đã
nhanh chóng biến mất ngay sau khi tôi xuống xe và nhìn thấy công trình
kiến trúc trước mặt.
Đó là ngôi chùa nổi tiếng nhất trong lịch sử Khâu Từ - chùa Cakra, được
xây dựng dưới thời Ngụy Tấn, cũng là ngôi chùa lớn nhất còn lưu lại ở Tây
vực. Trong “Đại Đường Tây vực ký” Huyền Trang gọi đó là chùa Chiêu Hộ
Li. Khi Huyền Trang đi Tây Trúc thỉnh kinh và có ghé qua chùa Chiêu Hộ
Li, thì ngôi chùa này khi ấy đang vào giai đoạn cực thịnh. Khuôn viên của
chùa kéo dài đến tận vùng gò đồi và núi cao hai bên bờ phía đông và phía
tây sông Tongchang. Ngài Huyền Trang đã ở lại chùa Cakra giảng kinh
trong suốt hơn sáu mươi ngày và ngài đã để lại cho thế kỷ XXI rất nhiều tư
liệu nghiên cứu quý giá về ngôi chùa này. Phía bắc chùa Cakra có một thôn
làng nhỏ của người Duy Ngô Nhĩ (Uygur), nghe nói đó chính là nơi từng
được gọi là “Nước con gái” (Nữ nhi quốc) trong tiểu thuyết “Tây du ký”
nổi tiếng của Ngô Thừa Ân. Nhưng sự thật có phải vậy không thì vẫn chưa
ai giải đáp được. Một số di chỉ thiền động với rất nhiều văn tự Khâu Từ và
những bức bích họa đậm màu sắc Phật giáo nằm trên ngọn núi phía bắc
chùa Cakra vẫn được bảo tồn đến ngày nay. Nghe nói, về sau, những pho
tượng Phật trong chùa đã bị tín đồ Hồi giáo phá hủy, vì họ căm ghét việc
sùng bái những thần linh có hình hài.
Chùa Cakra lấy sông Tongchang làm đường ranh giới tự nhiên phân tách
ngôi chùa thành hai khu vực phía đông và phía tây. Người dân Kucha ngày
nay gọi đó là thành cổ Subash, là di chỉ quan trọng nhất ở Khâu Từ, bên
cạnh Thiên Phật động Kizil. Ngày nay, muốn đến chùa Chiêu Hộ Li ở
Kucha bạn phải nói là đến “thành cổ Subash”, vì hầu hết những người
không nghiên cứu sâu về lịch sử ở Kucha đều không biết chùa Chiêu Hộ Li
là ngôi chùa nào. Tuy nhiên, trên thực tế, thành cổ Subash chỉ là một thành
phố nhỏ nằm ở đầu phía nam của khu chùa phía tây mà thôi. Là thành phố
trực thuộc trong cả khối kiến trúc đồ sộ của ngôi chùa Cakra vĩ đại này.
