Tuy nhiên, một hôm khi biên thư báo cho nàng biết bà già bán kẹo
mạch ở vườn hoa Champs-Élysée đã mất, vừa đặt bút viết mấy chữ:
“Tôi đã nghĩ điều này làm cô buồn, nó đã khuấy động trong tôi bao kỷ
niệm”, tôi đã trào nước mắt không sao ngăn nổi khi thấy mình dùng thì
quá khứ để nói về cái mối tình mà, bất chấp tất cả, tôi vẫn không thôi
nghĩ là còn sống hay ít nhất cũng có thể tái sinh, như thể nói về một cái
chết hầu như đã rơi vào quên lãng. Thật xiết bao trìu mến, cuộc trao đổi
thư từ này giữa những người bạn không còn muốn gặp nhau nữa! Thư
của Gilberte có cái tế nhị của những bức thư tôi viết cho những người
chẳng thân thiết gì với mình, và thể hiện cùng những dấu hiệu thương
mến bề ngoài như vậy, khiến tôi thấy lòng mình dịu hẳn khi nhận được
thư.
Vả chăng, những lần từ chối không gặp nàng dần dần cũng đỡ làm
tôi đau buồn. Và vì nàng trở nên ít thân thiết hơn đối với tôi, những kỷ
niệm đau đớn của tôi, mặc dù không ngừng trở lại, vẫn không đủ sức
phá hủy sự hình thành niềm thích thú trong tôi khi nghĩ tới Florence, tới
Venise. Những lúc ấy, tôi thấy tiếc là đã khước từ ngành ngoại giao và
đã chọn một cuộc sống định cư để khỏi phải xa một cô gái mà tôi sẽ
không gặp lại nữa và gần như đã quên. Ta xây dựng cuộc sống của
mình vì một người và cuối cùng khi ta có thể đón người ấy vào, người
ấy không đến và đối với ta, nàng đã chết, ta tiếp tục sống, cầm tù trong
những gì chỉ dành cho nàng. Cha mẹ tôi thấy Venise là quá xa và quá
náo nhiệt đối với tôi, tuy nhiên, ít ra thì đến Balbec ở một thời gian
cũng dễ dàng và chẳng mệt nhọc gì. Nhưng muốn thế thì phải rời Paris,
phải từ bỏ những cuộc viếng thăm dù rất thưa thớt, nhưng nhờ đó mà
thi thoảng tôi còn được nghe Madame Swann nhắc đến con gái bà. Vả
chăng, tôi cũng bắt đầu tìm thấy ở những cuộc viếng thăm đó đôi chút
thích thú này nọ không liên quan với Gilberte.
Gần tới mùa xuân, rét trở lại, trong tiết Các Thánh Băng Giá
và
những trận mưa vào Tuần lễ Thánh
, vì bà Swann thấy trong nhà mình
lạnh cóng, tôi thường thấy bà mặc toàn đồ lông thú tiếp khách, đôi bàn
tay và đôi vai run rẩy của bà biến mất dưới màu trắng lấp lánh của một
