không giống như cậu cháu, ông không hy sinh cái thiên kiến quý tộc ấy
vì những phẩm chất cao hơn, ông chú De Charlus hòa hợp nó với
chúng. Với tư cách là hậu duệ của những công tước Nemours và những
hoàng thân Lamballe, ông sở hữu những tư liệu lưu trữ, những đồ gỗ,
những tấm thảm, những chân dung do Raphaёl, Velasquez, Boucher vẽ
cho các cụ tổ mình, và, trong khi chỉ đưa mắt lướt qua những kỷ vật gia
truyền, vẫn có thể nói không sai rằng mình đang “tham quan” một bảo
tàng và một thư viện vô song, ông đặt cái di sản ấy của giới quý tộc ở
vị trí tột đỉnh trong khi cháu ông không ngần ngại hạ bệ nó. Không
khuynh về tư tưởng bằng Saint-Loup, ít nói suông hơn, quan sát con
người bằng con mắt thực tế hơn, ông không muốn bỏ qua một yếu tố
mà người ta thấy là thiết yếu để tạo nên uy tín, yếu tố này trong khi
đem lại cho trí tưởng tượng của ông những khinh khoái vô tư, nhiều khi
có thể bổ trợ rất đắc lực cho hoạt động thực dụng của ông. Cuộc tranh
luận vẫn còn bỏ ngỏ giữa những người thuộc loại này và những người
tuân theo lý tưởng nội tâm thúc đẩy họ rũ bỏ những lợi thế ấy để chỉ
chuyên tâm thực hiện lý tưởng ấy, tựa như những họa sĩ, những nhà văn
từ bỏ tuyệt kỹ của mình, những dân tộc nghệ sĩ tự hiện đại hóa mình,
những dân tộc thiện chiến chủ động đề xướng việc giải vũ trang toàn
cầu, những chính phủ chuyên chế tự chuyển thành dân chủ và xóa bỏ
những luật hà khắc, nhiều khi những nỗ lực ấy chẳng được thực tế khen
thưởng đền bù gì; bởi vì những họa sĩ, văn sĩ thì mất tài năng của mình,
những dân tộc, chính phủ thì mất thế thượng phong lâu đời; đôi khi chủ
nghĩa hòa bình lại nhân bội chiến tranh và sự khoan dung lại làm tăng
tỷ lệ phạm tội. Nếu xét những kết quả bề ngoài, người ta thấy những cố
gắng của Saint-Loup để tỏ ra chân thành, nhằm phục vụ lý tưởng giải
phóng là rất cao quý - không thể nói khác thì người ta cũng có thể
mừng là ở ông De Charlus, không có những nỗ lực theo hướng ấy, ông
cho chuyển phần lớn gỗ lát tường tuyệt đẹp ở tư dinh Guermantes về
nhà mình, thay vì làm như cậu cháu: thay gỗ lát tường bằng một bộ bàn
ghế phong cách hiện đại, những bức tranh của Lebourg và
Guillaumin
. Mặc dù thế, lý tưởng của ông De Chalus cũng rất là giả
