quốc sử. Hàn lâm viện học sĩ, giám tu quốc sử Lê Văn Hưu vâng soạn, nay
đã xong. Lê Văn Hưu vừa có biểu dâng sách. Đây là bộ quốc sử đầu tiên
của nước ta. Để thượng hoàng nhã giám xong, ta sẽ cho nhân bản phát về
cho các bộ, các khoa, các đô, đài, sảnh, viện đọc, ngõ hầu có điều gì cần bổ
cứu vẫn còn kịp. Và từ nay trong các kỳ thi đại khoa, môn lịch sử sẽ lấy căn
cứ từ bộ sử này mà ra đề.
Lại nhìn các quan, vua nói tiếp:
- Từ nay ta mới thật sự yên tâm, bởi một nước văn hiến mà quốc sử
không được ghi chép rõ ràng là điều không thể chấp nhận được. Tuy nhiên,
có điều này các khanh thử suy ngẫm xem. Bộ sử ký này Lê Văn Hưu soạn
khởi từ Triệu Vũ đế kết ở Lý Chiêu Hoàng. Kết ở đây thì đúng rồi. Nhưng
mở từ nhà Triệu, ta nghĩ hơi sái. Vì rằng cuối nhà Tần các hảo hán nổi lên
tranh thiên hạ. Triệu Đà người Phúc Kiến nên tranh mấy tỉnh phía nam sông
Trường Giang, ông ta sai quân kiêm tính nhà nước Âu Lạc, đô đóng tại
Phiên Ngung
[105]
, nay đền thờ ông ta vẫn ở Phiên Ngung. Xưa người
Trung Hoa gọi các dân tộc phía nam sông Trường Giang là Bách Việt. Ví
như tộc Việt ở Triết Giang, tộc Mân Việt ở Phúc Kiến, tộc Dương Việt ở
Giang Tây, tộc Nam Việt ở Quảng Đông. Còn như Âu Việt với Lạc Việt
chính là nước ta hiện nay. Nhưng trong lịch sử chưa bao giờ Âu Việt, Lạc
Việt thuộc về Trung Hoa mà chỉ do họ cậy sức chiếm lấy rồi nhận xằng làm
đất của họ. Vậy việc này theo ta phải xem lại, nếu không xét cho thấu đáo
sẽ để di họa và cả di hận cho con cháu mai này.
Nhà vua tỏ vẻ hài lòng, nhìn các quan giục:
- Các khanh bàn tiếp cho ra nhẽ để triều đình có quốc sách lâu dài cho
thế nước. Nếu không muốn sống quỳ, không chịu khuất phục ngoại bang,
thì phải có sức mạnh mới chống lại được nó, mới giữ được giang sơn nòi
giống.
Vua Thánh tông vừa dứt lời, tướng quân Trần Hưng Đạo liền xuất
ban. Hưng Đạo năm nay trạc ngoài bốn mươi tuổi. Ông có gương mặt chữ
điền, cặp mắt sáng, lông mi dài, rậm tam đình ngũ nhạc cân đối, phong thái
điềm đạm, uy nghi. Dáng người to, cao, tay dài. Ông bước đi khoan thai tựa
