- Ba vị giảng dạy và theo sát các nho sinh trong Quốc học viện, vậy
chớ sức học của họ ra sao, liệu khoa thi này số người đỗ thái học sinh có
được nhiều không?
Bảng nhãn Lê Văn Hưu xin nói:
- Tâu bệ hạ, sức học của các nho sinh nói chung và trình độ của các
quốc tử sinh so với các nho sinh từ các lộ về tập văn cũng không chênh
nhau nhiều lắm. Tâu, các nho sinh từ các lộ về ắt phải là các người xuất sắc
mới dám về ngồi học chung với các quốc tử sinh.
- Ta muốn biết số có thể lấy đỗ Thái học sinh liệu có được vài trăm?
Vua hỏi.
Trạng nguyên Nguyễn Hiền thưa:
- Tâu bệ hạ, nếu bệ hạ cần người có học để tuyển vào bộ máy công
quyền cả nước với số lượng lớn mà cần phải có bằng cấp, bệ hạ gia ân châm
chước chuẩn mực thì có thể lấy gạn được con số trăm. Còn như bệ hạ cho
thi để kén người thực tài, chắc là con số đậu không được nhiều đến số trăm
đâu ạ.
Vua Thái tông cười độ lượng:
- Quan trạng vui tính thật đấy. Ta nghe nói Nguyễn Hiền có tài thả
diều và khoét sáo không ai bì được, có đúng vậy không?
Nguyễn Hiền ngượng đỏ mặt, ấp úng đáp:
- Hoàng thượng quở thần ham chơi. Tâu đó là thần chỉ muốn khám
phá vì sao con diều có thể bay cao được như loài chim, và vì sao không có
người thổi mà sáo lại có được những hòa âm du dương đến như vậy. Còn
như bệ hạ khen thần giỏi thả diều và khoét sáo không ai bì được thời thần
không dám nhận, bởi chưa qua thi tuyển.
Nhà vua cười lớn và ngài dụ bảo:
- Đấy nhé, cứ như nhời Nguyễn Hiền, muốn biết có thực tài thời phải
qua thi tuyển. Vậy thời khoa thi này triều đình cần người thực tài chứ không
