Thực ra Đyzma đang bàng hoàng. Mọi thứ dội vào óc y một dòng thác
cuồn cuộn những khái niệm, những vấn đề mới mẻ mà y hoàn toàn không
có một chút hiểu biết cỏn con nào hết, dòng thác ấy mỗi lúc một thêm
mãnh liệt hơn. Y có cảm giác của kẻ bị người ta lật nhào cả đống rơm đè
lên người. Y không còn biết lần mò ở đâu cho thấy lối ra, y hiểu rằng hoàn
toàn không thể ứng phó nổi, không có cách nào khả dĩ làm chủ tình thế, dù
chỉ đến mức đủ để khỏi bị mất thể diện, bị người ta cười vào mũi, hay nói
giản đơn hơn: khỏi bị lộ nguyên hình.
Sau khi đã tham quan bãi gỗ trong khu rừng công, các xưởng cưa xẻ
cạnh ga xe lửa, nhà máy đồ gỗ, nhà máy giấy đang sắp hoàn thành, cùng
công trường xây dựng những nhà kho chứa hàng gì đó, sự hỗn loạn trong
đầu óc Đyzma đã lớn đến mức y chỉ muốn bỏ trốn ngay tức khắc. Trước
mắt y như xếp tầng tầng lớp lớp cả một ngọn núi cao chất ngất những vấn
đề chằng chịt móc xích vào nhau một cách bí ẩn đến lạ lùng; y đã gặp
những người quản lý từng vấn đề, họ nói về chúng đầy am tường, bằng
những câu những chữ mà y hoàn toàn không nắm được nội dung.
Y chỉ tạm yên lòng khi thấy lão Kunixki hoàn toàn không nhận ra nỗi
tuyệt vọng u uất của y, lão cho đó là vẻ nghiêm nghị do tập trung tư tưởng
và chăm chú quan sát. Hẳn là lão quá chuyên chú với nhiệm vụ thông tin
cho ông tổng quản lý cho nên không còn thì giờ để nhận ra rằng y đang
tuyệt vọng.
Mãi đến gần ba giờ chiều họ mới quay về trước tòa biệt thự.
– Ông thấy đấy, - Lão Kunixki vừa trao dây cương cho người giám mã
vừa nói - Kôbôrôvô của tôi là một đối tượng kinh tế không nhỏ. Không
nhỏ, và, - lạy Chúa lòng lành - lại được suy xét một cách lôgích, được xếp
đặt hợp lý, nhằm mang lại thu nhập cao và ổn định. Nếu như trong thực tế
nó không được như thế, thì đó là “công lao” của hệ thống quan liêu cùng
chính sách kinh tế bấp bênh của chúng ta. Song ngay cả trong những điều
kiện ấy cũng có thể làm được nhiều, rất nhiều việc - nhưng đó là chuyện
của ông, ông Nikôđem thân mến ạ!
