rõ ra được
. Ðiều đó, các học giả không thể không suy nghĩ kĩ mà tự lựa
và đoán định cho cẩn thận (…)
NHẬN ĐỊNH
Chúng ta nên so sánh bài này với bài Thạch Chung Sơn kí của Tô Thức
(trong phần này): cũng cùng một thể du kí để bày tỏ những tư tưởng về sự
học vấn, về cách tìm hiểu sự vật. Giọng của Tô hoa mĩ hơn; giọng của
Vương giản dị hơn, thiết thực hơn (không hề tả cảnh trong động); nhưng tư
tưởng của Vương thật xác đáng, diễn ra một cách thú vị: mượn một cuộc đi
chơi động mà chỉ cho ta đủ những điều kiện để học hỏi: phải có chí, có khả
năng, có bạn tốt, có phương tiện, như vậy mới có thể đạt tới những chỗ mà
người trước chưa tới; thứ nhất là phải có tinh thần nghi ngờ những truyền
thuyết mà phải tra khảo tới tận nguồn.
Đọc nhiều bài phê bình các nhân vật lịch sử theo quan niệm hẹp hòi của
một số nhà Nho, ta thấy khoái trá mà được gặp những bài như bài này.
Người Trung Hoa thường chép lại bài Tiền Xích Bích phú để treo ở phòng
khách; không biết họ có biết chép lại bài Du Bao Thiền Sơn kí để treo ở
phòng học không.
