DỊCH NGHĨA
LUẬN VỀ BÈ ĐẢNG
Tôi nghe thuyết bè đảng
đã có từ xưa, chỉ nhờ ông vua biết phân biệt
quân tử hay tiểu nhân mà thôi. Đại phàm quân tử với quân tử thì vì cùng
theo đạo mà kết bạn với nhau; tiểu nhân với tiểu nhân thì vì cùng mưu lợi
mà kết bạn với nhau, lẽ đó tự nhiên.
Nhưng tôi cho rằng tiểu nhân không có bè đảng, chỉ quân tử mới có, là vì
sao? Là vì cái mà tiểu nhân thích chỉ là lợi lộc, cái mà họ tham chỉ là tiền
của. Đương cái lúc cùng có lợi thì họ tạm kết giao với nhau làm bè đảng,
đó là giả dối vậy; đến khi thấy lợi mà tranh nhau lấy trước, hoặc lợi hết rồi
mà nhạt nhau, thì ngược lại họ tàn sát lẫn nhau, dù là anh em thân thích
cũng không biết bảo vệ cho nhau; vì thế tôi cho rằng tiểu nhân không có bè
đảng; họ tạm thời kết đảng với nhau là giả dối cả.
Người quân tử thì không vậy. Giữ thì giữ điều đạo nghĩa, làm thì làm
điều trung tín, tiếc thì tiếc cái danh tiết; đem những cái đó ra để sửa mình
thì cùng một đạo với nhau mà làm ích lẫn nhau; đem những cái đó ra để
phụng sự quốc gia thì cùng một lòng với nhau mà cùng giúp lẫn cho nhau,
thuỷ chung như một; đó là bè đảng của quân tử. Cho nên làm ông vua phải
trừ những bè đảng giả dối của bọn tiểu nhân mà dùng những bè đảng chân
thực của hạng quân tử, như vậy thì thiên hạ sẽ trị.
Thời vua Nghiêu, bọn tiểu nhân Cung Công, Hoan Đâu, bốn người kết
làm một bè; bọn quân tử là bát nguyên, bát khải, mười sáu người kết làm
một bè
. Ông Thuấn giúp vua Nghiêu, trừ bè đảng bọn tứ hung tiểu nhân
đó đi mà tiến dẫn bè đảng bọn bát nguyên, bát khải, nhờ vậy đời vua
Nghiêu, thiên hạ đại trị. Đến khi ông Thuấn lên ngôi, thì bọn Cao, Quì, Tắc,
Tiết, hai mươi hai người
cùng đứng trong triều, cùng khen lẫn nhau
,
nhường nhịn lẫn nhau; hai mươi hai người kết thành một bè đảng, mà vua
Thuấn đều dùng cả, nhờ vậy thiên hạ cũng đại trị.
Kinh Thư nói: “Trụ có ức vạn bề tôi mà là ức vạn lòng; nhà Chu có ba
ngàn bề tôi mà chỉ có một lòng”. Nghĩa là thời vua Trụ, ức vạn người mà
