Đinh Tuấn Minh
Chú thích:
Chẳng hạn, trong buổi làm việc với Bộ Khoa học và Công nghệ hôm
27/06/2008, Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nông Đức Mạnh có
nhắc đến một di chứng có hại của cơ chế kế hoạch hóa tập trung đối với
nền khoa học của nước nhà như sau: “Chủ nghĩa bình quân và tư duy hành
chính kéo dài nhiều năm đã là một trong những nguyên nhân làm giảm sút
sức sáng tạo và nhiệt huyết của các nhà khoa học,” Trước đó ngày
22/01/2008, trong buổi phát biểu bế mạc hội nghị toàn thể lần thứ sáu Ban
Chấp hành Trung ương Đảng khóa X, ông cũng đã nói đến việc Việt Nam
đã chuyển đổi thành công “thể chế kinh tế kế hoạch hoá tập trung quan liêu,
bao cấp trước đấy sang thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa” thông qua các biện pháp như thay đổi hình thức sử hữu, hình thành
các loại thị trường, xác lập tự do bình đẳng trong kinh doanh, áp dụng luật
pháp để vận hành nền kinh tế v.v…
Trong nguyên tác, Hayek sử dụng khái niệm “chủ nghĩa xã hội” với
nghĩa xác định, để chỉ cơ chế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp
(xem trang 20) được một số người cấp tiến lúc bây giờ lựa chọn như là
phương tiện để đạt được những mục đích cao đẹp của mình về tự do, bình
đẳng, dân chủ và thịnh vượng (xem chương 3 của cuốn sách này). Ông đã
nhấn mạnh trong lời tựa cho lần tái bản năm 1976: “Khi tôi viết cuốn sách
này thì chủ nghĩa xã hội chỉ có nghĩa là quốc hữu hóa các phương tiện sản
xuất và kế hoạch hóa tập trung” (tr. 20). Chính vì lẽ đó, để tránh những hiểu
lầm không đáng có với quan niệm chủ nghĩa xã hội theo nghĩa mục tiêu cao
đẹp mong muốn đạt được đang thịnh hành ở Việt Nam hiện nay như “chủ
nghĩa xã hội là dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh”, tôi sử
dụng thẳng thuật ngữ “cơ chế kế hoạch hóa tập trung” để nói về phương
thức tổ chức kinh tế - xã hội mà Hayek muốn phê phán.
Về vấn đề khác biệt ngôn ngữ nhưng lại chia sẻ cùng nội dung tri thức
khi tiếp cận các tác phẩm của Hayek tôi đã đề cập đến trong lời giới thiệu
