không hẳn thiếu cơ sở khi nghĩ rằng, tầng lớp thành đạt hơn trong phong
trào công nhân đã thuộc về giai cấp bóc lột chứ không thuộc về những
người bị bóc lột nữa
.
Sự bất mãn của tầng lớp trung lưu lớp dưới, vốn cung cấp phần lớn ủng
hộ viên cho chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa xã hội quốc gia, càng sôi sục
thêm vì họ căn bản là những người có học, cố gắng vươn lên địa vị lãnh
đạo và coi mình là những thành viên tiềm tàng của giới tinh hoa cầm
quyền. Thế hệ trẻ hơn vốn được giáo dục theo tinh thần xã hội chủ nghĩa
trong khi coi khinh việc kiếm lời, quay lưng lại với nghề kinh doanh chứa
đựng nhiều rủi ro, và đổ xô vào những chức vụ hứa hẹn sự ổn định với
đồng lương được bảo đảm, thì lại đòi hỏi có thu nhập và quyền lực mà họ,
nhờ vào học vấn của mình, xứng đáng được hưởng. Họ tin vào xã hội có tổ
chức, nhưng lại hy vọng một địa vị xã hội khác hẳn với địa vị mà xã hội do
những người lao động lãnh đạo sẽ dành cho họ. Họ đã trang bị cho mình
những phương pháp hoạt động của chủ nghĩa xã hội kiểu cũ, nhưng lại
muốn dùng chúng cho quyền lợi của giai cấp khác. Phong trào này có khả
năng lôi cuốn tất cả những ai tuy đồng thuận về ý tưởng nhà nước kiểm
soát đời sống kinh tế nhưng lại không chia sẻ những mục tiêu mà tầng lớp
công nhân quý tộc hướng tới.
Ngay từ khi mới ra đời, phong trào xã hội chủ nghĩa mới đã có một vài
lợi thế. Chủ nghĩa xã hội của giai cấp công nhân sinh ra trong lòng thế giới
dân chủ và tự do đã điều chỉnh chiến thuật của mình cho phù hợp và tiếp
thu nhiều tư tưởng tự do của xã hội dân chủ. Các nhà lãnh đạo của nó vẫn
tin rằng xây dựng xong chủ nghĩa xã hội sẽ giải quyết được mọi vấn đề.
Trong khi đó chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa xã hội quốc gia lại sinh ra
trong lòng xã hội đã bị điều tiết nhiều hơn và bắt đầu nhận thức được rằng
chủ nghĩa xã hội quốc tế và dân chủ hướng đến những lí tưởng không phù
hợp với họ. Chiến thuật của các phong trào này hình thành và phát triển
trong một thế giới, nơi mà chính sách xã hội chủ nghĩa và những vấn đề mà
nó gây ra đã có ảnh hưởng to lớn. Họ đã không còn ảo tưởng vào khả năng
giải quyết một cách dân chủ các vấn đề, tức là không tin vào cách giải
