Không nghi ngờ gì rằng chẳng có tác nhân kinh tế nào lại có ảnh hưởng
tới sự phát triển của các phong trào này bằng lòng ghen tị của những người
làm nghề tự do nhưng lại không mấy thành công, đấy có thể là một anh kĩ
sư hay một luật sư có bằng đại học và nói chung là “những người vô sản cổ
trắng” ghen tị với người thợ máy hay thợ sắp chữ hay các thành viên của
các công đoàn mạnh với thu nhập cao hơn gấp nhiều lần. Ngoài ra, trong
những năm đầu, các thành viên bình thường của phong trào quốc xã chắc
chắn là nghèo hơn các đoàn viên công đoàn trung bình hay đảng viên của
các đảng xã hội chủ nghĩa cũ, đảng viên quốc xã còn cảm thấy cay đắng
hơn vì anh ta đã từng có những ngày tốt đẹp hơn và thường vẫn sống trong
khung cảnh làm anh ta nhớ lại một thời quá khứ chưa xa.
Câu “cuộc đấu tranh giai cấp à rebours”
giai đoạn hình thành chủ nghĩa phát xít cho ta thấy một đặc điểm vô cùng
quan trọng của phong trào này. Xung đột giữa đảng phát xít hay xã hội chủ
nghĩa quốc gia với đảng xã hội chủ nghĩa cũ là xung đột điển hình và
không thể tránh khỏi giữa các phe cánh của phong trào xã hội chủ nghĩa.
Họ có chung quan niệm rằng nhà nước phải quyết định địa vị của mỗi
người trong xã hội. Nhưng giữa họ đã và sẽ mãi mãi tồn tại mâu thuẫn sâu
sắc về việc xác định vị trí cụ thể cho từng nhóm và từng giai cấp khác
nhau.
* * *
Các lãnh tụ chủ nghĩa xã hội kiểu cũ, những người luôn luôn cho rằng
đảng của họ là đội tiên phong của một phong trào hướng đến chủ nghĩa xã
hội rộng lớn hơn, không thể hiểu được vì sao sau mỗi một lần truyền bá các
phương pháp xã hội chủ nghĩa sang một lĩnh vực mới là lại thêm những
tầng lớp nghèo khổ đứng lên chống lại họ. Nhưng trong khi những đảng xã
hội chủ nghĩa kiểu cũ, hay công đoàn trong các ngành công nghiệp cụ thể,
thường dễ dàng đạt được thỏa thuận với những người sử dụng lao động
trong các lĩnh vực công nghiệp về việc phối hợp hành động thì các tầng lớp
xã hội rộng lớn lại vẫn hoàn toàn tay trắng. Đối với những người này,
