triển trong các xã hội mang tính cá nhân chủ nghĩa hoặc đã phát triển về
mặt thương mại, và không hiện diện trong xã hội nơi chủ nghĩa tập thể hay
quân phiệt giữ thế thượng phong. Có thể nhận thấy rõ sự khác biệt này ở
những vùng khác nhau của Đức, và hiện nay chúng ta cũng có thể thấy khi
so sánh Đức với các nước phương Tây. Cho mãi đến tận thời gian gần đây,
tại những vùng phát triển nhất về thương mại, tức là tại những thành phố
buôn bán ở phía Nam và phía Tây, cũng như các thành phố vùng Hanse,
các quan niệm đạo đức vẫn gần với tiêu chuẩn của phương Tây hơn là
những tiêu chuẩn đang giữ thế thượng phong ở Đức hiện nay.
Tuy vậy, sẽ cực kì bất công khi cho rằng khối quần chúng ủng hộ chế độ
trong các nhà nước toàn trị, mà chúng ta coi là chế độ vô luân, là những
người chẳng còn động lực đạo đức nào. Đối với đa số thì tình hình hoàn
toàn ngược lại: chỉ có thể so sánh những xúc cảm về mặt đạo đức đằng sau
các phong trào như quốc xã hay cộng sản với những trải nghiệm của những
người đã từng tham gia các phong trào tôn giáo vĩ đại trong lịch sử. Nhưng
một khi đã thừa nhận rằng cá nhân chỉ là phương tiện phục vụ cho những
mục tiêu của một thực thể cao quý hơn, gọi là xã hội hay quốc gia thì cũng
thế, thì những đặc điểm của chế độ toàn trị nhất định sẽ xuất hiện. Từ quan
điểm của chủ nghĩa tập thể thì thái độ bất dung và đàn áp thô bạo bất đồng
quan điểm, khinh thường đời sống và hạnh phúc cá nhân chính là những
hậu quả thiết yếu và không thể tránh khỏi của những tiền đề lí luận nền
tảng. Đồng ý như thế, nhưng đồng thời những người ủng hộ chủ nghĩa tập
thể lại khẳng định rằng chế độ này tiến bộ hơn là cái chế độ, nơi những
quyền lợi “ích kỉ” của từng cá nhân có thể cản trở các mục tiêu mà cộng
đồng theo đuổi. Các triết gia Đức là những người chân thành khi họ cố
gắng chứng minh hết lần này đến lần khác rằng phấn đấu cho hạnh phúc cá
nhân là việc làm phi đạo đức và chỉ có thực hiện nghĩa vụ trước xã hội mới
là việc làm đáng tôn trọng, nhưng những người được giáo dục theo truyền
thống khác thì khó mà hiểu nổi chuyện đó.
Ở đâu chỉ tồn tại một mục tiêu chung cao quý duy nhất thì ở đó không
còn chỗ cho bất kì tiêu chuẩn hay quy phạm đạo đức nào. Trong thời kì
