chiến tranh chúng ta cũng từng trải nghiệm những điều như thế ở một mức
độ nào đó. Nhưng ngay cả chiến tranh với những mối hiểm nguy vốn có
của nó cũng chỉ tạo ra trong lòng các nước dân chủ một phiên bản toàn trị
tương đối ôn hòa: chỉ một vài giá trị cá nhân bị đặt sang một bên để dành
chỗ cho mục tiêu duy nhất lúc đó mà thôi. Nhưng khi toàn xã hội chỉ theo
đuổi một vài mục tiêu chung nào đó thì nhất định sự tàn bạo đôi khi sẽ
được coi là nhiệm vụ và những hành động làm chúng ta kinh tởm như bắn
giết con tin, giết người già hay người ốm được coi là những việc làm thích
hợp; di dân cưỡng bức và bắt lưu đầy hàng trăm ngàn người trở thành biện
pháp chính trị được hầu như tất cả mọi người, trừ các nạn nhân, ủng hộ;
thậm chí người ta còn nghiên cứu cả những đề nghị như “gọi đàn bà nhập
ngũ để sinh con đẻ cái” nữa. Những người theo chủ nghĩa tập thể chỉ nhìn
thấy những mục tiêu vĩ đại, họ đủ sức biện hộ cho những hành động như
thế vì không có quyền con người nào hay giá trị cá nhân nào có thể trở
thành lực cản cho sự nghiệp phụng sự xã hội của họ.
Nhưng trong khi đối với phần đông công dân của nhà nước toàn trị, lí
tưởng, mặc dù đối với chúng ta đấy là lí tưởng chẳng ra gì, chính là thứ họ
sẵn sàng hy sinh hết mình, là thứ khiến họ ủng hộ, thậm chí thực hiện
những hành động bất nhân nói trên, thì đối với những kẻ điều hành chính
sách đó lại không hẳn như thế. Muốn trở thành trợ thủ đắc lực trong việc
điều hành nhà nước toàn trị thì sẵn sàng chấp nhận những lời giải thích có
vẻ hợp lí cho những việc làm đốn mạt là chưa đủ, y còn phải sẵn sàng chà
đạp lên mọi quy tắc đạo đức từng được biết đến nếu đấy là việc cần thiết để
đạt mục tiêu đề ra cho y. Vị lãnh tụ tối cao là người duy nhất có quyền đặt
ra mục tiêu cho nên các trợ thủ trong tay ông ta không được có quan điểm
đạo đức riêng của mình. Yêu cầu quan trọng nhất đối với người cán bộ là
lòng trung thành tuyệt đối đối với cá nhân lãnh tụ, kèm theo lòng trung
thành là tính vô nguyên tắc và sẵn sàng làm bất cứ việc gì. Cán bộ không
được có lí tưởng thầm kín của riêng mình hoặc quan điểm riêng về thiện ác,
có thể ảnh hưởng tới các dự định của lãnh tụ. Từ đó có thể thấy rằng các
chức vụ cao khó có sức hấp dẫn đối với những người có quan điểm đạo đức
