XV. Triển vọng của trật tự thế giới
Hình thức kiểm tra dân chủ hữu hiệu nhất và phù hợp nhất là chế độ liên bang… Hệ
thống liên bang hạn chế và kiềm chế quyền lực tối cao bằng cách chia nó ra và chỉ
giao cho chính phủ một số quyền được xác định một cách rõ ràng. Chỉ có phương pháp
này là có thể kiềm chế được không chỉ đa số mà còn kiềm chế được quyền lực của toàn
thể dân chúng nói chung.
Lord Acton
Quan hệ quốc tế, nơi các nguyên tắc của chủ nghĩa tự do thế kỉ XIX bị từ
bỏ trước tiên cũng là lĩnh vực mà thế giới đã phải trả giá đắt nhất cho sự từ
bỏ như thế. Nhưng chúng ta mới chỉ học được một phần nhỏ cái bài học mà
kinh nghiệm chắc chắn đã dạy cho chúng ta. Có thể, hơn bất cứ lĩnh vực
nào khác, ở đây các quan niệm của chúng ta về những điều chúng ta mong
mỏi và những việc chúng ta có thể làm vẫn còn là những quan niệm có thể
tạo ra kết quả ngược hẳn với những điều mà chúng hứa hẹn.
Một trong những bài học của quá khứ chưa xa đang được nhận thức một
cách từ từ và chậm chạp là: các hình thức kế hoạch hóa kinh tế, được tiến
hành một cách độc lập trên bình diện quốc gia, chắc chắn là có hại trong tác
động gộp của chúng ngay cả nếu chỉ xét từ quan điểm kinh tế thuần túy,
đồng thời cũng đã tạo ra những căng thẳng nghiêm trọng trong các quan hệ
quốc tế. Hiện nay không cần phải nhắc đi nhắc lại rằng chừng nào mỗi
nước còn tự ý thực hiện những biện pháp mà họ cho là tốt đối với quyền lợi
trực tiếp của họ, mặc cho những thiệt hại có thể gây ra cho những nước
khác thì hi vọng về một trật tự quốc tế và một nền hòa bình dài lâu quả là
một hi vọng rất mong manh. Trên thực tế nhiều loại hình kế hoạch hóa kinh
tế chỉ khả thi khi cơ quan lập kế hoạch có thể loại trừ được ảnh hưởng từ
bên ngoài, kết quả của kế hoạch hóa như thế chắc chắn sẽ là sự gia tăng hạn
chế của việc di chuyển của con người và hàng hóa.
Một nguy cơ, khó thấy hơn nhưng không kém phần nguy hiểm đối với
hòa bình, lại có xuất xứ từ sự thống nhất kinh tế được nuôi dưỡng một cách
