khác của nhân loại. Như vậy nghĩa là cuộc tranh luận trước hết liên quan
đến các biện pháp chứ không phải là mục tiêu, mặc dù các mục tiêu có thể
đạt được cùng một lúc hay không cũng đáng trở thành đề tài tranh luận.
Chỉ riêng chuyện đó đã đủ gây ra ngộ nhận rồi, nhưng vấn đề còn bị làm
cho phức tạp thêm vì những người bác bỏ các phương tiện lại bị quy cho là
những kẻ coi thường mục tiêu, vấn đề không chỉ có như thế. Tình hình còn
phức tạp hơn vì cùng một phương tiện, thí dụ như “kế hoạch hóa nền kinh
tế”, biện pháp chủ yếu trong việc cải tạo xã hội chủ nghĩa, có thể được sử
dụng cho các mục đích khác nữa. Dĩ nhiên là muốn phân phối thu nhập cho
phù hợp với quan điểm hiện nay về công bằng thì chúng ta phải nắm quyền
điều khiển các hoạt động kinh tế. Vì vậy tất cả những người đòi hỏi rằng
sản xuất phát triển không nhằm mục đích kiếm lời mà vì “nhu cầu sử dụng”
nhất định sẽ phải viết trên lá cờ của họ khẩu hiệu “kế hoạch hóa”. Nhưng
chính cái kế hoạch hóa như thế, theo quan niệm của chúng tôi hiện nay, lại
có thể tạo ra một sự phân phối thu nhập bất công. Nếu chúng ta muốn rằng
các thu nhập chủ yếu của thế giới hiện nay được dành cho giới tinh hoa của
một chủng tộc nào đó, cho người Nordic hay đảng viên một đảng nào đó
hoặc cho giới quý tộc thì nhất định chúng ta phải dùng các biện pháp mà
người ta vẫn dùng khi phân phối theo lối cào bằng.
Có lẽ lầm lẫn là ở chỗ đáng lẽ phải sử dụng thuật ngữ “chủ nghĩa xã hội”
để mô tả các biện pháp thì người ta lại dùng thuật ngữ mà đối với nhiều
người lại có nghĩa là lí tưởng cao nhất hay mục tiêu hướng đến của chủ
nghĩa xã hội. Có lẽ tốt nhất là gọi những biện pháp có thể được dùng cho
những mục đích vô cùng khác nhau bằng thuật ngữ chủ nghĩa tập thể và coi
chủ nghĩa xã hội là một trong nhiều biến thể của nó. Mặc dù đối với đa số
những người theo trường phái xã hội chủ nghĩa chỉ có một kiểu chủ nghĩa
tập thể là có thể coi là chủ nghĩa xã hội chân chính mà thôi, nhưng chúng ta
phải luôn nhớ rằng chủ nghĩa xã hội là một trường hợp cụ thể của chủ nghĩa
tập thể và vì vậy điều gì đúng với chủ nghĩa tập thể thì cũng đúng đối với
chủ nghĩa xã hội. Trên thực tế, gần như tất cả các vấn đề gây tranh cãi giữa
những người xã hội chủ nghĩa và những người theo trường phái tự do có
