liên quan đến các biện pháp của chủ nghĩa tập thể nói chung chứ không liên
quan đến các mục tiêu của những người xã hội chủ nghĩa. Và tác phẩm này
sẽ thảo luận tất cả các vấn đề liên quan đến hậu quả của việc sử dụng các
biện pháp của chủ nghĩa tập thể mà không quan tâm đến mục tiêu của các
biện pháp đó. Chúng ta cũng không được quên rằng hiện nay chủ nghĩa xã
hội không chỉ là hình thức của chủ nghĩa tập thể hay “kế hoạch hóa” có ảnh
hưởng nhất, nó còn làm cho nhiều người có tư tưởng tự do quay lại với ý
tưởng chế định đời sống kinh tế, vốn đã bị bác bỏ, bởi vì, nói theo lời của
Adam Smith, nó đặt chính phủ vào tình trạng “để đứng được nó phải sử
dụng các biện pháp áp chế và bạo ngược
* * *
Nhưng ngay cả khi đồng ý dùng thuật ngữ “chủ nghĩa tập thể” để chỉ tất
cả các kiểu “kinh tế kế hoạch hóa”, không phụ thuộc vào mục đích của
chúng, thì chúng ta cũng chưa giải quyết được tất cả các khó khăn liên quan
đến khái niệm chính trị thường được sử dụng đầy mơ hồ. Ta có thể làm cho
chính xác thêm, thí dụ nói rằng chúng ta muốn nói đến loại kế hoạch hóa
nhằm để thực hiện một lí tưởng phân phối nào đó. Nhưng vì ý tưởng kế
hoạch hóa nền kinh tế tập trung có sức hấp dẫn chủ yếu là do tính mập mờ
như thế cho nên cần phải làm rõ ý nghĩa của nó trước khi thảo luận các hậu
quả mà nó có thể gây ra.
Ý tưởng “kế hoạch hóa” được nhiều người ủng hộ trước hết là vì mọi
người, dĩ nhiên, đều muốn giải quyết các vấn đề chung một cách hợp lí
nhất, bằng năng lực viễn kiến mà chúng ta có thể làm chủ được. Theo ý
nghĩa này, tất cả những người không hoàn toàn tin vào số phận đều suy tư
theo lối “kế hoạch” hết. Và mọi hành động chính trị đều là (hoặc phải là)
hành động theo kế hoạch, tốt hay xấu, thông minh hay ngu đần, nhìn xa
trông rộng hay thiển cận, nhưng đều là kế hoạch cả. Nhà kinh tế học, người
mà trách nhiệm nghề nghiệp là nghiên cứu hoạt động của con người,
nghiên cứu cách người ta lập kế hoạch cho những công việc của mình,
không bao giờ lại đi phản đối việc lập kế hoạch theo nghĩa này. Nhưng đấy
