IV. Kế hoạch hóa là “tất yếu”?
Chúng tôi là những người đầu tiên nói rằng hình thức của nền văn minh càng phức tạp
bao nhiêu thì tự do cá nhân càng cần phải bị hạn chế bấy nhiêu.
Benito Mussolini
Rõ ràng là hiện nay ít người ủng hộ kế hoạch hóa còn có thể vênh vang
nói rằng kế hoạch hóa tập trung là điều đáng mơ ước nữa. Hiện nay đa phần
những người đó đều khẳng định rằng chúng ta buộc phải dùng kế hoạch
hóa thay thế cho cạnh tranh vì những hoàn cảnh nằm ngoài tầm kiểm soát
của chúng ta. Những người ủng hộ kế hoạch hóa tìm mọi cách nuôi dưỡng
cái huyền thoại rằng chúng ta đi theo đường lối mới không phải vì chúng ta
muốn như thế mà sự phát triển của các công nghệ mới đã làm cho cạnh
tranh ngày càng suy yếu và không quên nói rằng chúng ta không thể và
không nên ngăn chặn tiến trình tự nhiên này. Lí lẽ chỉ dừng lại ở đây, nó
được chép từ tác phẩm này sang tác phẩm khác, từ tác giả này sang tác giả
khác và nhờ lặp đi lặp lại như thế mà hiện được coi như một sự kiện đã
được xác lập. Tuy vậy, đây là một khẳng định hoàn toàn thiếu cơ sở. Xu
hướng độc quyền và kế hoạch hóa hoàn toàn không phải là kết quả của
“những hoàn cảnh khách quan” nào đó nằm ngoài khả năng kiểm soát của
chúng ta mà là sản phẩm của công tác tuyên truyền cho một quan điểm cụ
thể, được tiến hành trong suốt nửa thế kỉ qua và đã biến nó thành quan
điểm chủ đạo trong chính sách của chúng ta.
Một trong những lí lẽ thường được sử dụng để chứng minh tính tất yếu
của kế hoạch hóa là: vì sự thay đổi của công nghệ làm cho cạnh tranh trở
thành ngày càng bất khả thi trong nhiều lĩnh vực, chúng ta chỉ có một trong
hai lựa chọn, đấy là các công ty độc quyền tư nhân hay chính phủ sẽ kiểm
soát sản xuất mà thôi. Quan niệm này có xuất xứ từ luận điểm về “tập trung
ngành” của học thuyết marxit và cũng như nhiều tư tưởng marxit khác, nó
được nhiều người sao chép, vay mượn quá đến nỗi người ta thường sử dụng
mà chẳng biết xuất xứ từ đâu.
