Họ Đinh xưa kia vốn là người ơn từng giúp đỡ Hồ Phi Long, ông nội
của ông Phúc từ lúc ông Long theo chúa Nguyễn từ Nghệ An vào Tây Sơn
lập nghiệp. Sau cha ông Phúc là Hồ Phi Tiễn cưới bà Nguyễn Thị Đồng ở
Phú Lạc rồi đổi luôn thành họ Nguyễn để ông Phúc được hưởng gia tài giàu
có bên vợ vì họ Nguyễn không có con trai. Họ Đinh bao đời buôn ngựa rất
giàu có và có thế lực nên sau khi lo lót chạy chọt, ông Phúc được thả ra.
Lúc ông Phúc bị bỏ tù, thằng Nhạc phải về bến Trường Trầu thay cha coi
ngó việc bán buôn. Khi ông Phúc ra tù, Nhạc cũng thôi học võ, ở nhà phụ
cha theo nghiệp buôn trầu. Sau lần đó, ông Phúc thấy trong người yếu dần
nên dời nhà từ Phú Lạc xuống Kiên Mỹ, cách bến trầu không xa để tiện
việc bán buôn. Mấy năm sau ông lâm bệnh qua đời. Chàng thiếu niên
Nguyễn Nhạc, ở cái tuổi mười lăm, đã phải thay cha coi sóc việc kinh
doanh để nuôi mẹ và ba đứa em nhỏ mới năm, sáu tuổi.
Cáo thị truy nã vẽ hình Lía được dán khắp nơi, có treo cả giải thưởng
nữa. Trong khi đó Lía vẫn còn lẩn quẩn ở vùng núi sau nhà. Hôm người ta
chôn mẹ, nó liều mạng tìm ra sát chân núi lén nhìn và khóc nức nở suýt bị
bọn lính bắt được. Từ đó, nó không dám mạo hiểm nữa mà ẩn sâu vào
trong núi cao. Đói thì ăn trái cây hoặc bắt đại con thú rừng xấu số nào đó,
khát thì uống nước suối, buồn ngủ thì leo lên cây mà nằm. Những ngày lẩn
trốn nó suy nghĩ rất nhiều về cha nó, mẹ nó và làm sao để trả được thù cho
cha, làm sao thoát khỏi sự lùng bắt của quan binh. Nghĩ mãi cũng chẳng
tìm ra được hướng đi nào cho thỏa đáng. Đôi lần, nó tự trách cái tính dễ nổi
nóng của mình, mà hễ nổi nóng thì mất cả khôn, mất khôn thì hung tính lại
nổi lên nên làm liều, làm bậy. Nhưng nó tuyệt đối không hề thấy hối hận về
chuyện đánh chết thằng ôn dịch đội trưởng tàn bạo kia. Cuối cùng nó nhận
thấy và rút ra được rằng tất cả tai họa của cuộc đời nó đều từ cái tính hung
tàn của nó mà sinh ra. Cũng từ đó mà mẹ nó, người thân duy nhất, người nó
thương yêu nhất đời đã chết tức tưởi.
Vô Danh thiền sư ngày xưa đã từng dạy cha mẹ nó rằng: “Buông dao
đồ tể, kiến tánh Như Lai”. Và mẹ nó vẫn thỉnh thoảng nhắc lại lời dạy này
