chuyện về chàng Lía, họ không nỡ gọi là thằng Lía vì lúc này Lía chỉ mới
ngoài hai mươi tuổi nên họ gọi yêu là chú Lía. Chú Lía cướp của bọn
cường hào, ác bá để phân phát lại cho họ nên họ thương, họ ca tụng người
anh hùng và cũng là ân nhân của họ không hết lời. Trong thời buổi nhiễu
nhương, kỷ cương tan nát, quan lại bóc lột, ức hiếp, sưu cao thuế nặng, hạn
hán mất mùa... đủ mọi thứ khổ chụp xuống đầu đám dân đen, hoàn cảnh
như thế mà lại xuất hiện một người hiệp sĩ cứu khốn phò nguy như chú Lía
thì quả đúng là đại hạn gặp mưa rào.
Năm Đinh Sửu 1757, cửa Tư Dung, một cửa khẩu quan trọng bậc nhất
của kinh đô Phú Xuân, sau một cơn động đất dữ dội đã bị khép nhỏ lại và
lấp cạn. Có nơi núi sập lở, chuột đồng xuất hiện hàng hà sa số ở nhiều địa
phương, chúng phá nát mùa màng cùng hoa màu, sau đó gây bệnh dịch tràn
lan. Một thầy sãi bị quan quân chúa Nguyễn, hay nói đúng hơn là quan
quân của quan ngoại tả Trương Phúc Loan bắt đem chém đầu chỉ vì đã
khẳng định rằng: “Những hiện tượng núi sập, cửa Tư Dung bị lấp, chuột
đồng xuất hiện... chỉ là những cảnh báo cho nhiều điều sắp tới xảy ra còn tệ
hại hơn nhiều như: lửa cháy khắp nước, loạn lạc, dân chết vì dịch lệ, nạn
đao binh...”. Lại có một ông đạo sĩ 80 tuổi khác từ một vùng núi phía Nam
khẳng định: “Chỉ có đến tám đời Chúa thôi, không hơn, cho đến khi núi
biến thành đồng, cửa biển bị lấp, người quanh ta chết tiệt để cho lớp người
mới đến thay thế và vương quốc sẽ chuyền tay người khác...”.
Những hiện tượng xấu của thiên nhiên xảy ra, những lời khẳng định
của một số người có thế lực tinh thần như các thầy sãi, ông đạo đã một lần
nữa làm cho dân chúng hoang mang, nhắc nhớ lời sấm truyền lúc trước:
“Chỉ đến tám đời Chúa thôi sẽ trở về Trung Đô” và họ tin rằng lời sấm đó
sẽ linh nghiệm. Nhân tâm xao động, triều chính rối ren, nạn mua quan bán
tước diễn ra thường nhật trong hệ thống cai trị. Đứng đầu là Trương Phúc
Loan, hắn đã đưa một lớp người tham lam, ngu ngốc, bất tài lên cầm quyền.
Chúng bỏ tiền ra mua chức tước rồi tìm cách vơ vét của công hoặc bóp
họng dân đen mà lấy lại, để gỡ cả vốn lẫn lời. Dân chúng cơ cực kêu trời
