Tranh chấp Biển Đông
Một trong những bất đồng chủ yếu giữa Trung Quốc và Đông Nam Á là
tranh chấp lãnh thổ hàng trăm hòn đảo nhỏ dọc hai bên các tuyến đường
biển quan trọng và có thể có cả trữ lượng dầu khí lớn dưới thềm lục địa ở
Biển Đông. Trung Quốc tuyên bố chủ quyền gần như toàn bộ Biển Đông.
Đài Loan, Việt Nam, Philippines, Brunei và Malaysia cũng tuyên bố chủ
quyền một số đảo và vùng nước nhất định quanh quần đảo Trường Sa.
Cho đến tận cuối những năm 1990, Trung Quốc vẫn sử dụng vũ lực để ép
các nước phải theo tuyên bố bành trướng của mình. Trong một trận hải chiến
năm 1974, Trung Quốc đuổi Việt Nam ra khỏi quần đảo Hoàng Sa ở phía
bắc Biển Đông. Năm 1988, hải quân hai nước lại có cuộc đụng độ quy mô
nhỏ tại một bãi đá ngầm thuộc quần đảo Trường Sa ở phía nam khiến bảy
mươi hai người Việt Nam thiệt mạng. Sau cuộc đụng độ năm 1988, Trung
Quốc lần đầu tiên thật sự chiếm đóng một số đảo. Tháng Hai năm 1992,
Trung Quốc thông qua một đạo luật tuyên bố 80% Biển Đông thuộc Trung
Quốc và Trung Quốc có quyền hạn chế các hoạt động quân sự nước ngoài
trên biển này, mặc dù Hải quân Hoa Kỳ vẫn tiếp tục qua lại và tiến hành tập
trận tại đây.
Năm 1994, Trung Quốc trắng trợn xây dựng những công trình mới (theo
tình báo phương Tây là cho mục đích quân sự) trên Bãi Vành Khăn, vốn của
Philippines. Khi các lực lượng vũ trang Philippines bắt năm mươi lăm ngư
dân người Trung Quốc đang đánh cá ở khu vực này, Trung Quốc đáp trả
bằng cách cử chín tàu hải quân đến tái chiếm bãi đá ngầm này. Philippines
đã không thể thay đổi được tình thế.
Các hành động ức hiếp trên Biển Đông của Trung Quốc báo động cho các
nước láng giềng Đông Nam Á và phá vỡ cam kết hòa giải mà Bắc Kinh
đang lu loa cùng thời gian đó. Bắt đầu từ năm 1990, các nhà lãnh đạo Trung
Quốc nhắc đi nhắc lại rằng Trung Quốc sẵn sàng gác lại vấn đề chủ quyền
