trình diễn với người khác, một kiểu chính trị phải đạo
”, một nhà báo
Trung Quốc nói. “Nhưng phần nào đó là sự thật.”
Một số trí thức Trung Quốc - và nhiều nhà quan sát nước ngoài - cho rằng
chủ nghĩa dân tộc Trung Quốc hiện tại là cái gì đó “bắt buộc phải theo, thể
hiện ý chí của người lãnh đạo”. Nhưng đối với nhiều người Trung Quốc, chủ
nghĩa dân tộc là một hành động tự tôn lành mạnh, như nhà Trung Quốc học
Edward Friedman đã viết: “Những người theo chủ nghĩa dân tộc Trung
Quốc không coi họ là nạn nhân bị các lợi ích chính trị ở trung tâm nhà nước
dẫn dụ, mà chỉ đơn thuần là những người yêu nước, biết sự thật và không dễ
bị lừa gạt.”
Là một quan chức của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, tôi thường nhận được
nhiều câu hỏi xoáy về chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ từ sinh viên Trung
Quốc. Một trong những lần tôi bị quay hóc búa nhất là tại một buổi gặp với
sinh viên Trung Quốc ở Harvard, họ hỏi tôi về việc Hoa Kỳ đánh bom
Kosovo, việc bán vũ khí cho Đài Loan và quan hệ đồng minh của Hoa Kỳ
với Nhật Bản. Tổng thống Clinton cũng đã bị rơi vào tình huống tương tự
với sinh viên của Đại học Bắc Kinh trong buổi nói chuyện tại trường này
vào năm 1998. Các đảng viên Cộng sản - ngay cả ở Harvard - cũng đã chuẩn
bị cho các sinh viên thể hiện chủ nghĩa yêu nước của họ theo cách này.
Nhưng tôi cũng cảm nhận được sự căm hận Hoa Kỳ thực sự của những
người theo chủ nghĩa dân tộc trong những lần tình cờ tiếp xúc với các bạn bè
Trung Quốc. Tôi đã ăn tối với hơn chục giảng viên đại học ở Thượng Hải
ngay sau vụ va chạm giữa chiến đấu cơ Trung Quốc và máy bay do thám
EP-3 của Hoa Kỳ. Một vị giáo sư, bạn lâu năm của tôi, từng đến thăm gia
đình tôi ở California, đã giận Hoa Kỳ đến mức không thể thốt ra một lời nào
với tôi. Nhiều sinh viên tôi có dịp nói chuyện, đầu ngẩng cao kiêu ngạo, bày
tỏ lòng căm thù Nhật Bản, tinh thần sẵn sàng đổ máu để giữ Đài Loan, và
kêu ca than phiền về Hoa Kỳ. Lòng yêu nước góp phần khỏa lấp chỗ trống
tinh thần do mất niềm tin vào chủ nghĩa cộng sản và trở thành một sự thay
thế lý tưởng cho chủ nghĩa trọng thương trong xã hội Trung Quốc ngày nay.
