được hai tiếng: “Được rồi!”, bấy giờ thì hình như mới bớt căng thẳng.
— Xưa nay anh chưa trả lời được câu hỏi nào cả! - Lúc này ông ta nói,
ung dung trôi chảy - Bao giờ anh cũng tìm được cớ này cớ nọ! Nếu lần trước
anh ốm, thì mấy hôm sau, anh phải học bù chứ! Với lại, phần thứ nhất nói về
tình hình trước khi chịu nạn, phần thứ hai nói về khi chịu nạn, thì nhắm mắt
lại anh cũng có thể biết phần thứ ba nói về sau lúc chịu nạn chứ! Chẳng chịu
để tâm gì đến bài vở cả. Chẳng những anh không thuộc bài mà anh còn dung
thứ cho cái sai của mình, biện hộ cho mình nữa. Anh nên nhớ rằng, như thế
này thì anh không thể theo kịp người khác được đâu, không thể giỏi được
đâu! Ngồi xuống! Wasservogel đọc tiếp... Heinricy ngồi xuống, thái độ kiêu
ngạo, bất cần, xô bàn ghế lỉnh kỉnh. Cậu ta nói thầm với thằng bạn ngồi cạnh
một câu vô lễ gì đó rồi lại rút con dao ra, Wasservogel đứng dậy. Đó là một
cậu bé mắt xanh, mũi hếch, tai vểnh, móng tay bị cắt cụt lủn. Cậu lắp ba lắp
bắp nói cho hết phần tóm lược, rồi bắt đầu đọc đoạn Über tới, đọc đến đoạn
Über chịu nạn. Cậu giở cuốn Cựu ước để ngay sau lưng một cậu học sinh
khác ngồi trước mà đọc một cách ngây thơ, chăm chú, sau đó ấp úng đọc
đến đoạn dịch tiếng Đức hiện đại viết chưa thông, chốc chốc lại ho một
tiếng. Trông thằng bé thật đáng ghét, nhưng ông giáo lại hết sức khen ngợi
sự cố gắng của nó. Nó vốn được ông Ballerstedt yêu nhất, bởi vì hầu hết các
ông giáo đều khen nó, các ông đều muốn tỏ cho nó biết là, các ông không vì
một em nào đó mặt mũi xấu xí mà không bằng lòng!
Bài thần học qua đi như thế. Sau đấy, còn một vài cậu học sinh bị gọi
cũng đều để kiểm tra sự hiểu biết về Über. Gottlieb Kaßbaum, con trai một
nhà buôn lớn, bị phá sản, mặc dù cảnh nhà khốn đốn, nhưng vẫn được điểm
cao vì cậu trả lời rất đúng. Über có bảy ngàn con cừu, ba ngàn con lạc đà,
năm trăm con bò, năm trăm con lừa và vô số nô lệ.
Sau đó, học sinh được phép giở những cuốn sách đã giở sẵn, bắt đầu học
bài mới. Mỗi lần gặp chỗ cần giải thích, ông giáo lại đỏ mặt, nói “thôi” và
sau sự chuẩn bị ấy, ông bắt đầu giảng đoạn đó kèm theo những lời thuyết lý
về đạo đức mà những người lớn tuổi hay nói. Không ai nghe ông giảng cả.
Trong phòng bao trùm một bầu không khí yên tĩnh và mệt mỏi. Hơi nóng
tăng dần, ngọn đèn vẫn cháy, nhiệt độ trong phòng mỗi lúc một cao, không
