liên quan trực tiếp đến thu nhập và mức sống của nông dân, tạo nên động
lực kích thích họ đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp.
Điều đáng ngạc nhiên là cho đến nay vấn đề trợ giá gạo chưa từng được
đặt ra. Có thể vì trước đây chúng ta phải xử lý vấn đề gạo trong điều kiện
sản xuất gạo còn thiếu so với nhu cầu lương thực cả nước và nỗ lực giữ cho
được giá gạo ở mức thấp để đảm bảo đời sống người công nhân hưởng
lương cố định tại các thành thị hầu như trở thành một mục tiêu không thay
đổi. Việc Nhà nước có thể chủ động mua gạo với giá cao hơn giá thị trường
vẫn là một điều không thể quan niệm được. Nhưng đó sẽ là biện pháp cần
thiết từ nay về sau, nếu chúng ta thực sự muốn trở thành một cường quốc
xuất khẩu gạo trên thế giới.
Trợ giá gạo là một biện pháp quốc gia nhằm giúp người nông dân có
được một sự “bảo hiểm” chống lại những quy luật khắc nghiệt của cơ chế
thị trường đối với giá nông phẩm. Như các loại nông phẩm khác, gạo có độ
co giãn về giá cả (price elasticity) rất cao. Bất cứ một sự thặng dư đột xuất
có tính chất khu vực và ngắn hạn của gạo như trúng mùa chẳng hạn, thường
dễ dàng và nhanh chóng đẩy giá gạo xuống thấp, đôi khi dưới cả giá thành
sản xuất. Trong vụ Đông Xuân vừa qua, tình trạng thừa gạo ở đồng bằng
sông Cửu Long đã ép giá gạo, chỉ trong một thời gian ngắn, giảm đến 20%
so với đầu vụ. Người nông dân, khi gặt xong lúa bao giờ cũng ở trong vị
thế yếu khi phải thương lượng bán số sản phẩm dễ hỏng này. Họ bị thúc
bách bởi nhiều sức ép, nào lo trả nợ vay nặng lãi, nào lo không có đủ kho
chứa lúa, nào lo việc bảo quản tồi dẫn đến hao hụt, nào lo không có tiền
chữa dột nhà cửa, sắm đồ đạc, quần áo cho vợ con, mua phân bón, thuốc
trừ sâu cho vụ tới... Do đó, cuối cùng họ đành phải chấp nhận bán lúa với
giá rẻ. Điều này dẫn đến một nghịch lý đau lòng là mỗi khi trúng mùa, thu
nhập của người nông dân lại giảm sụt so với lúc bình thường. Hậu quả là,
nếu không có sự can thiệp của Nhà nước để duy trì một mức giá thu mua
gạo bảo đảm cho người nông dân không bị lỗ, sản lượng gạo sẽ có nguy cơ
bị quy luật thị trường điều chỉnh ở mức thấp ngang với nhu cầu tự túc
lương thực, thậm chí tự túc trong phạm vi vùng.
