giúp ngăn chặn trượt giá gạo. Với sự can thiệp của hệ thống thu mua lúa
gạo của Nhà nước có mạng lưới rộng lớn, có nguồn tài chính dồi dào có thể
thanh toán ngay cho nông dân theo một mức giá thỏa đáng, người nông dân
sẽ nhận được sự hỗ trợ quý giá từ phía Nhà nước giúp họ tránh được sức ép
giảm giá gạo của thị trường.
Hệ thống thu mua gạo của Nhà nước có mục tiêu chủ yếu là thiết lập các
kho an toàn, nhưng trong điều kiện dự trữ gạo trở nên thặng dư, Nhà nước
có thể bán lại số gạo thừa này cho các công ty xuất khẩu gạo. Bên cạnh đó,
các công ty xuất khẩu gạo cũng phải chấp hành mức giá thu mua do Nhà
nước ấn định. Tuy nhiên điều đó không có nghĩa là họ đương nhiên được
trợ giá. Nếu gặp may mắn xuất khẩu được gạo với giá cao, có lãi, họ không
cần được trợ giá. Việc trợ giá chỉ xảy ra khi nhà xuất khẩu bị lỗ vì kẹt giữa
hai cánh kéo: giá thu mua gạo trong nước cao và giá xuất khẩu gạo trên thị
trường quốc tế giảm sụt (yếu tố tỷ giá không thay đổi). Trợ giá cho nhà
xuất khẩu mang ý nghĩa hỗ trợ về mặt tỷ giá, khi nào số tiền đồng mà nhà
xuất khẩu nhận được sau khi bán một đồng ngoại tệ cho Nhà nước không
đủ bù đắp số tiền đồng mà họ đã bỏ ra mua gạo xuất khẩu để có đồng ngoại
tệ nói trên. Trong trường hợp đó, Nhà nước sẽ trợ giá bằng cách đền bù cho
nhà xuất khẩu một số tiền đồng nhất định cho mỗi đồng ngoại tệ thu về.
Vấn đề đặt ra là “số bù lỗ” đó sẽ được lấy từ đâu? Chúng ta hãy trở lại
bài toán tự cân đối xuất nhập khẩu. Nếu đưa bài toán này lên tầm vĩ mô,
chúng ta thấy rằng Nhà nước hoàn toàn có khả năng và hơn nữa có trách
nhiệm thiết lập một cơ chế cân đối tương tự bằng một quỹ điều chỉnh giá
xuất nhập khẩu. Mục tiêu của quỹ rất rõ ràng:
- Về nhập khẩu, quỹ sẽ điều tiết các khoản lợi nhuận siêu ngạch của nhà
nhập khẩu thông qua một loại thuế gọi là thuế bình giá nhập khẩu. Thuế
này cũng sẽ giúp bảo vệ hàng sản xuất trong nước tránh sự cạnh tranh giá
cả của các mặt hàng tương tự của nước ngoài có ưu thế cao hơn. Các khoản
thuế này sẽ là nguồn thu chính yếu của quỹ.
- Về xuất khẩu, quỹ sẽ thực hiện việc trợ giá cho các mặt hàng xuất khẩu
đáng khuyến khích nhưng chưa có ưu thế trên thị trường quốc tế, hoặc
