Nước ta đã trải qua nhiều cuộc cải cách về giáo dục và hiện nay, nhu cầu
cải tổ nền giáo dục nước nhà vẫn đang là một vấn đề bức xúc của toàn xã
hội, nhất là trong tình hình mới khi nền kinh tế Việt Nam đang hội nhập
đầy đủ vào nền kinh tế thế giới. Trên tiến trình hội nhập, sự cọ xát, tiếp cận
về trí tuệ và tri thức giữa ta và thế giới thông qua quá trình cạnh tranh, hợp
tác với họ sẽ diễn ra hàng ngày hàng giờ trên hầu hết các lĩnh vực đòi hỏi
kiến thức. Để thành công trên thị trường quốc tế, chúng ta phải có lực
lượng doanh nhân có thể đối thoại ngang hàng với các đối tác đến từ nhiều
nước. Các trường đại học của chúng ta phải có trách nhiệm và khả năng
đào tạo được lực lượng nhân sự ưu tú, có kiến thức tầm cỡ thế giới. Chúng
ta cần một nền giáo dục được cải cách cho phù hợp với thời kỳ hậu WTO.
Và chương trình cải cách giáo dục cần được bắt đầu từ cải tổ nền giáo dục
đại học. Vấn đề tự trị đại học chính là một trong những nội dung cải cách
rất quan trọng.
Nhiều người cho rằng, tự chủ hay tự trị đại học là mô thức tổ chức đại
học của các nước phương Tây, vốn có lịch sử phát triển đại học lâu đời dựa
trên uy tín các trường đại học danh tiếng, có thương hiệu riêng, phần lớn
không thuộc sở hữu nhà nước. Có thể nói, ngay từ đầu, các trường đại học
này đã có quy chế tự chủ tài chính, tự trị về quản lý và chương trình đào
tạo. Do đó, việc nhà nước chấp thuận quyền tự trị đại học cho hệ thống đại
học tại các nước phương Tây không đặt ra vấn đề lớn nào về mặt chính trị
và xã hội. Ngược lại, tuy nói là chịu ảnh hưởng kiểu mẫu giáo dục phương
Tây, nhưng phần lớn các nước đang phát triển, như nước ta, vốn là thuộc
địa cũ, chỉ được thừa hưởng một nền đại học còn non yếu do chế độ thực
dân để lại, trong đó rất hiếm có trường đại học nào không do nhà nước
thuộc địa xây dựng và quản lý. Việc xây dựng trường sở, tổ chức quản lý,
bổ nhiệm ban giám hiệu, tuyển dụng đội ngũ giảng dạy, tổ chức tuyển sinh,
xây dựng nội dung chương trình đào tạo và cấp bằng tốt nghiệp đại học
ngay từ đầu đã thuộc trách nhiệm của Nhà nước thuộc địa. Sau khi giành
được độc lập và tiếp nhận các trường đại học từ tay chính quyền thuộc địa,
trên thực tế, nếu chính quyền mới không đảm trách trực tiếp trách nhiệm
