luận” về chủ nghĩa Monroe là hành động tăng cường sự chuyển
biến đó.
“Nguyên tắc 14 điểm” về việc xử lý vấn đề hòa bình sau
chiến tranh do Wilson đề xuất đầu năm 1918, trên thực tế là
một bản kế hoạch tranh giành bá quyền, cũng là bản kế hoạch
nước Mỹ muốn dẫn dắt và lãnh đạo thế giới. Ba điều khoản quan
trọng trong đó đều là điều khoản giành giật bá quyền thế giới:
một là hủy bỏ các hiệp ước bí mật, tức là phải ngăn chặn các cường
quốc châu Âu bí mật chia chác thế giới sau lưng Mỹ; hai là nhấn
mạnh dân tộc tự quyết, tức là muốn làm tan rã hệ thống thực dân
cũ của các cường quốc châu Âu; ba là đề nghị xây dựng “Hội Quốc
Liên”, đây là ý đồ muốn thao túng hệ thống an ninh quốc tế sau
Thế chiến I.
Sự phá sản của bàn kế hoạch tranh giành bá quyền này có
nguyên nhân như sau: nước Mỹ hồi ấy tuy đã là cường quốc quân
sự, kinh tế nhưng vẫn còn yếu về chính trị quốc tế và ngoại giao,
các nước lớn khác trên thế giới chưa sẵn sàng chấp nhận Mỹ lãnh
đạo và chủ đạo các công việc thế giới, mặt khác cũng do ý tưởng Mỹ
lãnh đạo thế giới còn chưa trở thành dòng chính trong dư luận nội
bộ nước Mỹ. Bởi vậy, tuy Wilson đã “thắng chiến tranh” nhưng lại
để “mất hòa bình”, tuy đã thiết kế được bản vẽ thế giới tươi đẹp
nhưng lại không thể nào thi công được.
Sau Thế chiến II, Roosevelt qua việc xây dựng liên minh chống
phát xít đã xây dựng thành công cơ cấu an ninh quốc tế mà
Wilson chưa xây dựng được - Liên Hợp Quốc, và thông qua nguyên
tắc “5 nước lớn nhất trí” và “Quyền phủ quyết của nước lớn” hình
thành từ đó, đã đảm bảo được địa vị chủ đạo của Mỹ tại Liên Hợp
Quốc.
