học ở bên trong bộ não của chúng ta – những phản ứng giữa các phân tử và
nguyên tử, những hạt mà ở thang nhỏ hơn lại là kết quả của những phản
ứng giữa các hạt được liệt kê trong Bảng 1.1. và chính những hạt này lại
chỉ đơn giản là các sợi dây nhỏ bé dao động ? Đối mặt với kiểu phê phán
đó, lời lẽ của nhà vật lý được giải Nobel Steven Weinberg trong cuốn Giấc
mơ về một lý thuyết cuối cùng vẫn còn rất thận trọng:
“Ở đầu phổ bên kia là những người phản đối quy giản luận những người
hoảng sợ trước cái mà họ cảm thấy sẽ là cảnh tiêu điều khô cằn của khoa
học hiện đại. Trong bất kỳ phạm vi nào, họ và thế giới của họ đều có thể
quy về khuôn khổ của các hạt hoặc trường cùng với những tương tác của
chúng và điều đó khiến cho họ cảm thấy giá trị của mình bị hạ thấp... Tôi
không có ý định trả lời những ý kiến phê bình đó bằng một bản trình bày
hùng hồn về những vẻ đẹp của khoa học hiện đại. Hẳn nhiên, quan điểm
quy giản luận khiến chúng ta đều cảm thấy ớn lạnh sống lưng. Nhưng
chúng ta đã chấp nhận nó như vốn có, không phải bởi vì nó khiến chúng ta
thích thú mà bởi vì thế giới của chúng ta vận hành đúng như vậy”
.
Một số người đồng ý với quan điểm khắc nghiệt nhưng thực tế đó, song
không phải là tất cả.
Một số người đã viện đến, chẳng hạn như lý thuyết hỗn độn, để biện luận
rằng mỗi khi độ phức tạp của một hệ thống tăng lên thì sẽ lại xuất hiện
những dạng định luật mới. Việc hiểu được hành trạng của các electron hay
các quark là một chuyện, còn áp dụng những tri thức này để mô tả một cơn
lốc, chẳng hạn, lại là một chuyện khác. Gần như không có phản đối điều
đó. Nhưng các ý kiến bắt đầu phân kỳ ngay khi nói về tính đa dạng và đặc
tính đôi khi bất ngờ của các hiện tượng có thể xuất hiện từ những hệ thống
phức tạp hơn những hạt đơn lẻ. Phải chăng chúng là hệ quả của những
nguyên lý mới? Hay những hiện tượng đó có thể được suy ra một cách cực
kỳ phức tạp từ những quy luật vật lý chi phối một số rất lớn các thành phần
sơ cấp? Cảm giác riêng của tôi là chúng không phải là thể hiện của những
định luật vật lý mới và độc lập. Tất nhiên, sẽ là rất khó khăn khi phải mô tả
một cơn lốc bằng những định luật của vật lý hạt cơ bản, nhưng tôi thấy vấn
đề ở đây chỉ là do thiếu các phương tiện tính toán chứ không phải là dấu
