Tài năng của một người cụ thể thường được hiểu là khả năng của người
đó thực hiện một công việc cho trước xuất sắc hơn hẳn những người khác. Ở
thời kỳ chưa có công cụ hoặc ở những lĩnh vực không được phép dùng công
cụ như một số môn thể thao (chạy, bơi, đá bóng…), hát, múa…, tài năng
chính là những năng lực cơ thể ở mức độ cao. Những tài năng kiểu này có
được là nhờ bẩm sinh hoặc nhờ luyện tập một cách đặc biệt công phu mà
không phải ai cũng có thể theo đến cùng được. Theo G.S. Altshuller, sự xuất
hiện của công cụ và việc loài người chọn phát triển công cụ là con đường
phát triển xã hội chứ không phải phát triển các năng lực cơ thể, làm thay đổi
cách hiểu về tài năng nói trên.
Chúng ta thử tưởng tượng ở thời kỳ lịch sử chưa có công cụ là cái com-
pa, người ta tổ chức cuộc thi vẽ vòng tròn bằng tay không, xem ai vẽ vòng
tròn tròn nhất. Khả năng vẽ vòng tròn bằng tay không ở những người khác
nhau là khác nhau: người vẽ vòng tròn như quả trứng, người vẽ méo xẹo,
người không nối kín được hai đầu nét vẽ lại với nhau… Lúc đó, ai vẽ vòng
tròn tròn nhất được đánh giá là có tài năng (năng lực cơ thể) cao nhất. Sau
khi com-pa (công cụ) được sáng chế ra, bất kỳ người bình thường nào, trải
qua huấn luyện và luyện tập mà ai cũng có thể tiếp thu được, đều vẽ vòng
tròn tròn nhất một cách dễ dàng. Nói cách khác, công cụ giúp san bằng tài
năng đã có, giúp tất cả những người bình thường có thể làm được công việc,
trước đó chỉ có những người tài năng mới làm được.
Có công cụ rồi, xuất hiện khái niệm tài năng cụ thể mới. Chẳng hạn, khi
đã có com-pa, người ta mở cuộc thi xem ai trong một phút vẽ được nhiều
vòng tròn nhất. Khả năng dùng com-pa vẽ vòng tròn nhanh ở những người
khác nhau thì khác nhau. Người vẽ nhiều vòng tròn nhất trong thời gian một
phút, ở thời kỳ lịch sử mới, được đánh giá có tài năng nhất. Bạn đọc có thể
đoán ra, người đó chưa chắc đã phải là người vẽ vòng tròn bằng tay không
tròn nhất ở thời kỳ lịch sử cũ. Như vậy, công cụ không chỉ san bằng tài năng
(vẽ tròn), thay đổi nội dung tài năng cụ thể (vẽ tròn thành vẽ nhanh) mà còn
đào thải và làm đổi ngôi tài năng: Người vẽ vòng tròn bằng tay không tròn
nhất không còn được xã hội đánh giá cao, thậm chí, có khi thất nghiệp ở thời
