lý gì cả còn hơn làm điều đó mà không có phương pháp". Từ câu này, chúng
ta có thể suy rộng ra: "Thà rằng đừng làm bất cứ công việc gì, còn hơn làm
mà lại không có phương pháp". Lev Tôlxtôi nhắc nhở: "Điều quý báu cần
biết không phải quả đất tròn mà là làm cách nào để đi đến kết luận ấy". Lev
Lanđau, người được giải Nobel về vật lý khẳng định: "Phương pháp quan
trọng hơn phát minh, bởi vì phương pháp nghiên cứu đúng sẽ dẫn đến
những phát minh mới, giá trị hơn".
Rất tiếc, tình hình nhiều người, nhiều nơi làm việc không có phương pháp
hoặc được học phương pháp rồi không chú ý dùng, thậm chí cố ý làm sai
phương pháp không phải là hiếm ở nước ta. Hai trong các ví dụ điển hình về
điều đó là xây dựng hầm chui Văn Thánh 2 ở Tp. Hồ Chí Minh và tượng đài
kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, bị báo chí, dư luận xã hội phê
phán rất nhiều.
Trên thực tế, công việc có nhiều và đa dạng nên các phương pháp tương
ứng với chúng cũng nhiều và đa dạng. Chưa kể, có thể có nhiều phương
pháp dùng để thực hiện cùng một công việc nào đó. Tùy theo loại công việc,
có những phương pháp đơn giản, dễ học, dễ dùng, ví dụ như phương pháp
làm tính cộng, trừ, nhân, chia hoặc phương pháp nấu một món ăn gia đình.
Có những phương pháp phức tạp, học lâu, đòi hỏi kiến thức nhiều lĩnh vực,
trang thiết bị đắt tiền và nhiều người phối hợp mới thực hiện được. Ví dụ
các phương pháp nghiên cứu, chế tạo trong các ngành khoa học và công
nghệ cao. Có những phương pháp cụ thể đến từng chi tiết và có nhiều
phương pháp trừu tượng, mang tính khái quát cao, ví dụ như các phương
pháp triết học.
Khái niệm “phương pháp luận” (Methodology) thường dùng theo hai
nghĩa:
1. Khoa học (học thuyết) về phương pháp,
2. Hệ thống (tập hợp) các phương pháp dùng trong một khoa học hoặc
một lĩnh vực nào đó.
