Tuy là người cách mạng hơn Planck nhưng chính Einstein cùng nhiều nhà
cách mạng lượng tử khác như Planck, L. de Broglie (người phát triển ý
tưởng “vừa sóng, vừa hạt” cho điện tử nói riêng, các hạt vi mô nói chung),
Schrưdinger (người tìm ra phương trình các hàm sóng của cơ học lượng tử),
M. von Laue, trong nhiều năm lại kiên quyết phản bác những ý tưởng của
nhóm các nhà cách mạng lượng tử khác, đứng đầu là N. Bohr (1885- 1962).
Ngay sau khi đọc công trình đầu tiên của Bohr về lượng tử, Einstein đã đánh
giá: “... nếu công trình của Bohr là đúng. Điều này có nghĩa vật lý như là
một khoa học sẽ chết” và từ đó đưa ra hết luận cứ này đến luận cứ khác
chống lại Bohr. Về phần mình, Bohr đã thắng trong các cuộc tranh luận, bác
bỏ lần lượt các nghịch lý lượng tử mà Einstein đưa ra nhằm chứng minh các
ý tưởng lượng tử của Bohr là sai. Về cuối đời, Einstein phải công nhận là
Bohr đúng.
Năm 1912, N. Bohr đang làm việc trong phòng thí nghiệm của
Rutherford, tác giả của mẫu hành tinh nguyên tử. Tuy rất có ấn tượng
về mô hình nguyên tử, Bohr nhận ra rằng, nó có nhiều điểm yếu vì mâu
thuẫn với vật lý cổ điển đang thịnh hành. Ví dụ, theo điện động lực học,
điện tích chuyển động với gia tốc, phát sóng điện từ và mất dần năng
lượng. Điều này có nghĩa, điện tử quay xung quanh hạt nhân sẽ nhanh
chóng (cỡ một phần tỷ giây) mất năng lượng, rơi vào hạt nhân và
nguyên tử là hệ thống không bền vững, trái với những gì có trong thực
tế.
Để phù hợp với thực tế là nguyên tử rất bền vững và khắc phục mâu thuẫn
của mô hình, Bohr đưa ra tiên đề ngược hẳn với vật lý cổ điển: Tồn tại các
quỹ đạo dừng, ở đó, điện tử không phát sóng điện từ, do vậy không bị mất
năng lượng. Khi điện tử chuyển từ quỹ đạo trên xuống quỹ đạo dưới mới
phát sóng điện từ với tần số tương ứng công thức Planck, với E là hiệu năng
lượng giữa hai quỹ đạo. Lý thuyết nguyên tử của Bohr giải thích rất tốt các
vạch phổ của quang phổ nguyên tử hydrogen. Nói cách khác, Bohr đã kết
hợp được lý thuyết bức xạ lượng tử với lý thuyết cấu trúc nguyên tử.
