nhất, chính mục tiêu phát triển năng lực sáng tạo về chuyên môn cho
trước có nguy cơ không đạt được. Vì (xem mục nhỏ 4.2.6. Các mức
sáng tạo – các mức khó của bài toán của quyển một), những sáng tạo
mức cao thường là của những người có kiến thức rộng; việc đưa ý
tưởng của chuyên môn này sang dùng được ở chuyên môn khác mới
cho sáng tạo mức cao; các kiến thức chuyên môn hẹp thường chỉ cho ra
đời những sáng tạo mức thấp.
Thứ hai, chuyên môn hóa sớm làm trầm trọng thêm nghịch lý giữa “năng
lực sáng tạo về chuyên môn cho trước” và “thông minh”. Dưới đây, người
viết giải thích rõ hơn về nghịch lý vừa nêu. Giả sử một người có những mầm
mống tốt của năng lực sáng tạo về chuyên môn cho trước. Người đó sống,
học tập và làm việc trong môi trường thuận lợi phát triển năng lực sáng tạo
của mình và có những thành công nhất định. Nói về người đó, những người
xung quanh thường dùng những từ như “có khiếu”, “giỏi chuyên môn”, “có
tài”. Nhưng người đó có được coi là thông minh không? Thông minh và ngu
ngốc thường được hiểu như thế nào?
Trong đời sống hàng ngày, khái niệm thông minh, một mặt, được dùng
theo ngữ cảnh mà không có tiêu chuẩn thống nhất cho mọi hoàn cảnh. Ví dụ,
một nhà chuyên môn giỏi, được đánh giá là rất thông minh trong lĩnh vực
của mình, lại bị xem là kém thông minh, cù lần trong cư xử với người khác
phái. Mặt khác, khái niệm thông minh bao hàm nghĩa rộng hơn năng lực
sáng tạo chuyên môn cho trước. Ví dụ, khi được nghe nói về một người nào
đấy: “Anh (chị) ấy là người thông minh”, bạn có thể hiểu rằng người đó có
năng lực cao trong nhiều lĩnh vực.
Chuyên môn hóa sớm có thể dẫn đến việc cho ra những nhà chuyên môn
tài năng nhưng ngu ngơ trong các lĩnh vực khác, đặc biệt, trong các lĩnh vực
xã hội, giao tiếp. Những người như vậy khó có thể có cuộc đời hạnh phúc
theo đúng nghĩa.
Thứ ba, nhìn theo quan điểm nhân đạo, cần phải phát triển đầy đủ nhân
cách của cá nhân tương ứng với sự phát triển xã hội (xem các mục 7.4. Giáo
